حق آن شه که ترا صاف آفرید ** کرد چندان مشعله در تو پدید

آن چنان معمور و باقی داشتت ** تا که دهری از ازل پنداشتت‏

شکر دانستیم آغاز ترا ** انبیا گفتند آن راز ترا

آدمی داند که خانه حادث است ** عنکبوتی نه که در وی عابث است‏ 2320

پشه کی داند که این باغ از کی است ** کاو بهاران زاد و مرگش در دی است‏

کرم کاندر چوب زاید سست حال ** کی بداند چوب را وقت نهال‏

ور بداند کرم از ماهیتش ** عقل باشد کرم باشد صورتش‏

عقل خود را می‏نماید رنگها ** چون پری دور است از آن فرسنگ‏ها

از ملک بالاست چه جای پری ** تو مگس پری به پستی می‏پری‏ 2325

گر چه عقلت سوی بالا می‏پرد ** مرغ تقلیدت به پستی می‏چرد

علم تقلیدی وبال جان ماست ** عاریه ست و ما نشسته کان ماست‏

زین خرد جاهل همی باید شدن ** دست در دیوانگی باید زدن‏

هر چه بینی سود خود ز آن می‏گریز ** زهر نوش و آب حیوان را بریز

هر که بستاند ترا دشنام ده ** سود و سرمایه به مفلس وام ده‏ 2330

ایمنی بگذار و جای خوف باش ** بگذر از ناموس و رسوا باش و فاش‏

آزمودم عقل دور اندیش را ** بعد از این دیوانه سازم خویش را

عذر گفتن دلقک با سید که چرا فاحشه را نکاح کرد

گفت با دلقک شبی سید اجل ** قحبه‏ای را خواستی تو از عجل‏

با من این را باز می‏بایست گفت ** تا یکی مستور کردیمیت جفت‏

گفت نه مستور صالح خواستم ** قحبه گشتند و ز غم تن کاستم‏ 2335

خواستم این قحبه را بی‏معرفت ** تا ببینم چون شود این عاقبت‏

عقل را من آزمودم هم بسی ** زین سپس جویم جنون را مغرسی‏

به حیلت در سخن آوردن سائل آن بزرگ را که خود را دیوانه ساخته بود

آن یکی می‏گفت خواهم عاقلی ** مشورت آرم بدو در مشکلی‏

آن یکی گفتش که اندر شهر ما ** نیست عاقل جز که آن مجنون‏نما

بر نیی گشته سواره نک فلان ** می‏دواند در میان کودکان‏ 2340

صاحب رای است و آتش پاره‏ای ** آسمان قدر است و اختر باره‏ای‏

فر او کروبیان را جان شده ست ** او در این دیوانگی پنهان شده ست‏

لیک هر دیوانه را جان نشمری ** سر منه گوساله را چون سامری‏

چون ولیی آشکارا با تو گفت ** صد هزاران غیب و اسرار نهفت‏

مر ترا آن فهم و آن دانش نبود ** واندانستی تو سرگین را ز عود 2345

از جنون خود را ولی چون پرده ساخت ** مر و را ای کور کی خواهی شناخت‏

گر ترا باز است آن دیده‏ی یقین ** زیر هر سنگی یکی سرهنگ بین‏

پیش آن چشمی که باز و رهبر است ** هر گلیمی را کلیمی در بر است‏

مر ولی را هم ولی شهره کند ** هر که را او خواست با بهره کند

کس نداند از خرد او را شناخت ** چون که او مر خویش را دیوانه ساخت‏ 2350

چون بدزدد دزد بینایی ز کور ** هیچ یابد دزد را او در عبور

کور نشناسد که دزد او که بود ** گر چه خود بر وی زند دزد عنود

چون گزد سگ کور صاحب ژنده را ** کی شناسد آن سگ درنده را

حمله بردن سگ بر کور گدا

یک سگی در کوی بر کور گدا ** حمله می‏آورد چون شیر وغا

سگ کند آهنگ درویشان به خشم ** در کشد مه خاک درویشان به چشم‏ 2355

کور عاجز شد ز بانگ و بیم سگ ** اندر آمد کور در تعظیم سگ‏

کای امیر صید و ای شیر شکار ** دست دست تست دست از من بدار

کز ضرورت دم خر را آن حکیم ** کرد تعظیم و لقب دادش کریم‏

گفت او هم از ضرورت کای اسد ** از چو من لاغر شکارت چه رسد

گور می‏گیرند یارانت به دشت ** کور می‏گیری تو در کوچه به گشت‏ 2360

گور می‏جویند یارانت به صید ** کور می‏جویی تو در کوچه به کید

آن سگ عالم شکار گور کرد ** وین سگ بی‏مایه قصد کور کرد

علم چون آموخت سگ رست از ضلال ** می‏کند در بیشه‏ها صید حلال‏

سگ چو عالم گشت شد چالاک زحف ** سگ چو عارف گشت شد ز اصحاب کهف‏

سگ شناسا شد که میر صید کیست ** ای خدا آن نور اشناسنده چیست‏ 2365

کور نشناسد نه از بی‏چشمی است ** بلکه این ز آن است کز جهل است مست‏