پس حقایق را که اصل اصلهاست ** دان که آن جا فرق‏ها و فصل‏هاست‏

نه حیاتش چون حیات او بود ** نه مماتش چون ممات او بود

گور او هرگز چو گور او مدان ** خود چه گویم حال فرق آن جهان‏

بر محک زن کار خود ای مرد کار ** تا نسازی مسجد اهل ضرار 3025

بس بر آن مسجد کنان تسخر زدی ** چون نظر کردی تو خود ز یشان بدی‏

حکایت هندو که با یار خود جنگ می‏کرد بر کاری و خبر نداشت که او هم بدان مبتلاست‏

چار هندو در یکی مسجد شدند ** بهر طاعت راکع و ساجد شدند

هر یکی بر نیتی تکبیر کرد ** در نماز آمد به مسکینی و درد

موذن آمد از یکی لفظی بجست ** کای موذن بانگ کردی وقت هست‏

گفت آن هندوی دیگر از نیاز ** هی سخن گفتی و باطل شد نماز 3030

آن سوم گفت آن دوم را ای عمو ** چه زنی طعنه بر او خود را بگو

آن چهارم گفت حمد الله که من ** در نیفتادم به چه چون آن سه تن‏

پس نماز هر چهاران شد تباه ** عیب گویان بیشتر گم کرده راه‏

ای خنک جانی که عیب خویش دید ** هر که عیبی گفت آن بر خود خرید

ز انکه نیم او ز عیبستان بده ست ** و آن دگر نیمش ز غیبستان بده ست‏ 3035

چون که بر سر مر ترا ده ریش هست ** مرهمت بر خویش باید کار بست‏

عیب کردن ریش را داروی اوست ** چون شکسته گشت جای ارحمواست‏

گر همان عیبت نبود ایمن مباش ** بو که آن عیب از تو گردد نیز فاش‏

لا تخافوا از خدا نشنیده‏ای ** پس چه خود را ایمن و خوش دیده‏ای‏

سالها ابلیس نیکو نام زیست ** گشت رسوا بین که او را نام چیست‏ 3040

در جهان معروف بد علیای او ** گشت معروفی بعکس ای وای او

تا نه ای ایمن تو معروفی مجو ** رو بشو از خوف پس بنمای رو

تا نروید ریش تو ای خوب من ** بر دگر ساده ز نخ طعنه مزن‏

این نگر که مبتلا شد جان او ** در چهی افتاد تا شد پند تو

تو نیفتادی که باشی پند او ** زهر او نوشید تو خور قند او 3045

قصد کردن غزان به کشتن یک مردی تا آن دگر بترسد

آن غزان ترک خونریز آمدند ** بهر یغما بر دهی ناگه زدند

دو کس از اعیان آن ده یافتند ** در هلاک آن یکی بشتافتند

دست بستندش که قربانش کنند ** گفت ای شاهان و ارکان بلند

در چه مرگم چرا می‏افگنید ** از چه آخر تشنه‏ی خون منید

چیست حکمت چه غرض در کشتنم ** چون چنین درویشم و عریان تنم‏ 3050

گفت تا هیبت بر این یارت زند ** تا بترسد او و زر پیدا کند

گفت آخر او ز من مسکین‏تر است ** گفت قاصد کرده است او را زر است‏

گفت چون وهم است ما هر دو یک‏ایم ** در مقام احتمال و در شک‏ایم‏

خود و را بکشید اول ای شهان ** تا بترسم من دهم زر را نشان‏

پس کرمهای الهی بین که ما ** آمدیم آخر زمان در انتها 3055

آخرین قرنها پیش از قرون ** در حدیث است آخرون السابقون‏

تا هلاک قوم نوح و قوم هود ** عارض رحمت به جان ما نمود

کشت ایشان را که ما ترسیم از او ** ور خود این بر عکس کردی وای تو

بیان حال خود پرستان و ناشکران در نعمت وجود انبیا و اولیا علیهم السلام‏

هر ک از ایشان گفت از عیب و گناه ** وز دل چون سنگ وز جان سیاه‏

و ز سبک داری فرمان‏های او ** و ز فراغت از غم فردای او 3060

و ز هوس و ز عشق این دنیای دون ** چون زنان مر نفس را بودن زبون‏

و آن فرار از نکته‏های ناصحان ** و آن رمیدن از لقای صالحان‏

با دل و با اهل دل بیگانگی ** با شهان تزویر و روبه‏شانگی‏

سیر چشمان را گدا پنداشتن ** از حسدشان خفیه دشمن داشتن‏

گر پذیرد چیز تو گویی گداست ** ور نه گویی زرق و مکر است و دغاست‏ 3065

گر در آمیزد تو گویی طامع است ** ور نه گویی در تکبر مولع است‏

یا منافق‏وار عذر آری که من ** مانده‏ام در نفقه‏ی فرزند و زن‏

نه مرا پروای سر خاریدن است ** نه مرا پروای دین ورزیدن است‏

ای فلان ما را به همت یاد دار ** تا شویم از اولیا پایان کار

این سخن نه هم ز درد و سوز گفت ** خوابناکی هرزه گفت و باز خفت‏ 3070

هیچ چاره نیست از قوت عیال ** از بن دندان کنم کسب حلال‏