سالها جستم ندیدم یک نشان ** جز که طنز و تسخر این سر خوشان‏

شیخ خندید و بگفتش ای سلیم ** این درخت علم باشد در علیم‏

بس بلند و بس شگرف و بس بسیط ** آب حیوانی ز دریای محیط

تو به صورت رفته‏ای ای بی‏خبر ** ز آن ز شاخ معنیی بی‏بار و بر 3670

گه درختش نام شد گه آفتاب ** گاه بحرش نام گشت و گه سحاب‏

آن یکی کش صد هزار آثار خاست ** کمترین آثار او عمر بقاست‏

گر چه فرد است او اثر دارد هزار ** این یکی را نام شاید بی‏شمار

آن یکی شخص ترا باشد پدر ** در حق شخصی دگر باشد پسر

در حق دیگر بود قهر و عدو ** در حق دیگر بود لطف و نکو 3675

صد هزاران نام و او یک آدمی ** صاحب هر وصفش از وصفی عمی‏

هر که جوید نام اگر صاحب ثقه است ** همچو تو نومید و اندر تفرقه است‏

تو چه بر چفسی بر این نام درخت ** تا بمانی تلخ کام و شور بخت‏

در گذر از نام و بنگر در صفات ** تا صفاتت ره نماید سوی ذات‏

اختلاف خلق از نام اوفتاد ** چون به معنی رفت آرام اوفتاد 3680

منازعت چهار کس جهت انگور که هر یکی به نام دیگر فهم کرده بود آن را

چار کس را داد مردی یک درم ** آن یکی گفت این به انگوری دهم‏

آن یکی دیگر عرب بد گفت لا ** من عنب خواهم نه انگور ای دغا

آن یکی ترکی بدو گفت ای گزم ** من نمی‏خواهم عنب خواهم ازم‏

آن یکی رومی بگفت این قیل را ** ترک کن خواهیم استافیل را

در تنازع آن نفر جنگی شدند ** که ز سر نامها غافل بدند 3685

مشت بر هم می‏زدند از ابلهی ** پر بدند از جهل و از دانش تهی‏

صاحب سری عزیزی صد زبان ** گر بدی آن جا بدادی صلح‏شان‏

پس بگفتی او که من زین یک درم ** آرزوی جمله‏تان را می‏خرم‏

چون که بسپارید دل را بی‏دغل ** این درمتان می‏کند چندین عمل‏

یک درمتان می‏شود چار المراد ** چار دشمن می‏شود یک ز اتحاد 3690

گفت هر یک تان دهد جنگ و فراق ** گفت من آرد شما را اتفاق‏

پس شما خاموش باشید أنصتوا ** تا زبان تان من شوم در گفت‏وگو

گر سخنتان می‏نماید یک نمط ** در اثر مایه‏ی نزاع است و سخط

گرمی عاریتی ندهد اثر ** گرمی خاصیتی دارد هنر

سرکه را گر گرم کردی ز آتش آن ** چون خوری سردی فزاید بی‏گمان‏ 3695

ز انکه آن گرمی او دهلیزی است ** طبع اصلش سردی است و تیزی است‏

ور بود یخ بسته دوشاب ای پسر ** چون خوری گرمی فزاید در جگر

پس ریای شیخ به ز اخلاص ماست ** کز بصیرت باشد آن وین از عماست‏

از حدیث شیخ جمعیت رسد ** تفرقه آرد دم اهل حسد

چون سلیمان کز سوی حضرت بتاخت ** کاو زبان جمله مرغان را شناخت‏ 3700

در زمان عدلش آهو با پلنگ ** انس بگرفت و برون آمد ز جنگ‏

شد کبوتر ایمن از چنگال باز ** گوسفند از گرگ ناورد احتراز

او میانجی شد میان دشمنان ** اتحادی شد میان پر زنان‏

تو چو موری بهر دانه می‏دوی ** هین سلیمان جو چه می‏باشی غوی‏

دانه جو را دانه‏اش دامی شود ** و آن سلیمان جوی را هر دو بود 3705

مرغ جانها را در این آخر زمان ** نیستشان از همدگر یک دم امان‏

هم سلیمان هست اندر دور ما ** کاو دهد صلح و نماند جور ما

قول إن من أمة را یاد گیر ** تا به إلا و خلا فیها نذیر

گفت خود خالی نبوده ست امتی ** از خلیفه‏ی حق و صاحب همتی‏

مرغ جانها را چنان یکدل کند ** کز صفاشان بی‏غش و بی‏غل کند 3710

مشفقان گردند همچون والده ** مسلمون را گفت نفس واحده‏

نفس واحد از رسول حق شدند ** ور نه هر یک دشمن مطلق بدند

برخاستن مخالفت و عداوت از میان انصار به برکات رسول صلی الله علیه و آله

دو قبیله کاوس و خزرج نام داشت ** یک ز دیگر جان خون آشام داشت‏

کینه‏های کهنه‏شان از مصطفی ** محو شد در نور اسلام و صفا

اولا اخوان شدند آن دشمنان ** همچو اعداد عنب در بوستان‏ 3715

و ز دم المؤمنون إخوة به پند ** در شکستند و تن واحد شدند