در جهان هر چیز چیزی جذب کرد ** گرم گرمی را کشید و سرد سرد

قسم باطل باطلان را می‏کشند ** باقیان از باقیان هم سر خوشند

ناریان مر ناریان را جاذب‏اند ** نوریان مر نوریان را طالب‏اند

چشم چون بستی ترا تاسه گرفت ** نور چشم از نور روزن کی شکفت‏

تاسه‏ی تو جذب نور چشم بود ** تا بپیوندد به نور روز زود 85

چشم باز ار تاسه گیرد مر ترا ** دان که چشم دل ببستی بر گشا

آن تقاضای دو چشم دل شناس ** کاو همی‏جوید ضیای بی‏قیاس‏

چون فراق آن دو نور بی‏ثبات ** تاسه آوردت گشادی چشمهات‏

پس فراق آن دو نور پایدار ** تاسه می‏آرد مر آن را پاس دار

او چو می‏خواند مرا من بنگرم ** لایق جذب‏ام و یا بد پیکرم‏ 90

گر لطیفی زشت را در پی کند ** تسخری باشد که او بر وی کند

کی ببینم روی خود را ای عجب ** تا چه رنگم همچو روزم یا چو شب‏

نقش جان خویش می‏جستم بسی ** هیچ می‏ننمود نقشم از کسی‏

گفتم آخر آینه از بهر چیست ** تا بداند هر کسی کاو چیست و کیست‏

آینه‏ی آهن برای پوستهاست ** آینه‏ی سیمای جان سنگین بهاست‏ 95

آینه‏ی جان نیست الا روی یار ** روی آن یاری که باشد ز آن دیار

گفتم ای دل آینه‏ی کلی بجو ** رو به دریا کار برناید به جو

زین طلب بنده به کوی تو رسید ** درد مریم را به خرما بن کشید

دیده‏ی تو چون دلم را دیده شد ** این دل نادیده غرق دیده شد

آینه‏ی کلی ترا دیدم ابد ** دیدم اندر چشم تو من نقش خود 100

گفتم آخر خویش را من یافتم ** در دو چشمش راه روشن یافتم‏

گفت وهمم کان خیال تست هان ** ذات خود را از خیال خود بدان‏

نقش من از چشم تو آواز داد ** که منم تو تو منی در اتحاد

کاندر این چشم منیر بی‏زوال ** از حقایق راه کی یابد خیال‏

در دو چشم غیر من تو نقش خود ** گر ببینی آن خیالی دان و رد 105

ز آن که سرمه‏ی نیستی در می‏کشد ** باده از تصویر شیطان می‏چشد

چشمشان خانه‏ی خیال است و عدم ** نیستها را هست بیند لاجرم‏

چشم من چون سرمه دید از ذو الجلال ** خانه‏ی هستی است نه خانه‏ی خیال‏

تا یکی مو باشد از تو پیش چشم ** در خیالت گوهری باشد چو یشم‏

یشم را آن گه شناسی از گهر ** کز خیال خود کنی کلی عبر 110

یک حکایت بشنو ای گوهر شناس ** تا بدانی تو عیان را از قیاس‏

هلال پنداشتن آن شخص خیال را در عهد عمر

ماه روزه گشت در عهد عمر ** بر سر کوهی دویدند آن نفر

تا هلال روزه را گیرند فال ** آن یکی گفت ای عمر اینک هلال‏

چون عمر بر آسمان مه را ندید ** گفت کاین مه از خیال تو دمید

ور نه من بیناترم افلاک را ** چون نمی‏بینم هلال پاک را 115

گفت تر کن دست و بر ابرو بمال ** آن گهان تو بر نگر سوی هلال‏

چون که او تر کرد ابرو مه ندید ** گفت ای شه نیست مه شد ناپدید

گفت آری موی ابرو شد کمان ** سوی تو افکند تیری از گمان‏

چون یکی مو کج شد او را راه زد ** تا به دعوی لاف دید ماه زد

موی کج چون پرده‏ی گردون بود ** چون همه اجزات کج شد چون بود 120

راست کن اجزات را از راستان ** سر مکش ای راست رو ز آن آستان‏

هم ترازو را ترازو راست کرد ** هم ترازو را ترازو کاست کرد

هر که با ناراستان هم سنگ شد ** در کمی افتاد و عقلش دنگ شد

رو أشداء علی الکفار باش ** خاک بر دل داری اغیار پاش‏

بر سر اغیار چون شمشیر باش ** هین مکن روباه بازی شیر باش‏ 125

تا ز غیرت از تو یاران نگسلند ** ز آنکه آن خاران عدوی این گلند

آتش اندر زن به گرگان چون سپند ** ز آن که آن گرگان عدوی یوسفند

جان بابا گویدت ابلیس هین ** تا به دم بفریبدت دیو لعین‏

این چنین تلبیس با بابات کرد ** آدمی را این سیه رخ مات کرد

بر سر شطرنج چست است این غراب ** تو مبین بازی به چشم نیم خواب‏ 130