بر زمین گر نیم گز راهی بود ** آدمی بی وهم آمن می‌رود

بر سر دیوار عالی گر روی ** گر دو گز عرضش بود کژ می‌شوی 1560

بلک می‌افتی ز لرزه‌ی دل به وهم ** ترس وهمی را نکو بنگر بفهم

رنجور شدن اوستاد به وهم

گشت استا سست از وهم و ز بیم ** بر جهید و می‌کشانید او گلیم

خشمگین با زن که مهر اوست سست ** من بدین حالم نپرسید و نجست

خود مرا آگه نکرد از رنگ من ** قصد دارد تا رهد از ننگ من

او به حسن و جلوه‌ی خود مست گشت ** بی‌خبر کز بام افتادم چو طشت 1565

آمد و در را بتندی وا گشاد ** کودکان اندر پی آن اوستاد

گفت زن خیرست چون زود آمدی ** که مبادا ذات نیکت را بدی

گفت کوری رنگ و حال من ببین ** از غمم بیگانگان اندر حنین

تو درون خانه از بغض و نفاق ** می‌نبینی حال من در احتراق

گفت زن ای خواجه عیبی نیستت ** وهم و ظن لاش بی معنیستت 1570

گفتش ای غر تو هنوزی در لجاج ** می‌نبینی این تغیر و ارتجاج

گر تو کور و کر شدی ما را چه جرم ** ما درین رنجیم و در اندوه و گرم

گفت ای خواجه بیارم آینه ** تا بدانی که ندارم من گنه

گفت رو مه تو رهی مه آینت ** دایما در بغض و کینی و عنت

جامه‌ی خواب مرا زو گستران ** تا بخسپم که سر من شد گران 1575

زن توقف کرد مردش بانگ زد ** کای عدو زوتر ترا این می‌سزد

در جامه‌ی خواب افتادن استاد و نالیدن او از وهم رنجوری

جامه خواب آورد و گسترد آن عجوز ** گفت امکان نه و باطن پر ز سوز

گر بگویم متهم دارد مرا ** ور نگویم جد شود این ماجرا

فال بد رنجور گرداند همی ** آدمی را که نبودستش غمی

قول پیغامبر قبوله یفرض ** ان تمارضتم لدینا تمرضوا 1580

گر بگویم او خیالی بر زند ** فعل دارد زن که خلوت می‌کند

مر مرا از خانه بیرون می‌کند ** بهر فسقی فعل و افسون می‌کند

جامه خوابش کرد و استاد اوفتاد ** آه آه و ناله از وی می‌بزاد

کودکان آنجا نشستند و نهان ** درس می‌خواندند با صد اندهان

کین همه کردیم و ما زندانییم ** بد بنایی بود ما بد بانییم 1585

دوم بار وهم افکندن کودکان استاد را کی او را از قرآن خواندن ما درد سر افزاید

گفت آن زیرک که ای قوم پسند ** درس خوانید و کنید آوا بلند

چون همی‌خواندند گفت ای کودکان ** بانگ ما استاد را دارد زیان

درد سر افزاید استا را ز بانگ ** ارزد این کو درد یابد بهر دانگ

گفت استا راست می‌گوید روید ** درد سر افزون شدم بیرون شوید

خلاص یافتن کودکان از مکتب بدین مکر

سجده کردند و بگفتند ای کریم ** دور بادا از تو رنجوری و بیم 1590

پس برون جستند سوی خانه‌ها ** همچو مرغان در هوای دانه‌ها

مادرانشان خشمگین گشتند و گفت ** روز کتاب و شما با لهو جفت

عذر آوردند کای مادر تو بیست ** این گناه از ما و از تقصیر نیست

از قضای آسمان استاد ما ** گشت رنجور و سقیم و مبتلا

مادران گفتند مکرست و دروغ ** صد دروغ آرید بهر طمع دوغ 1595

ما صباح آییم پیش اوستا ** تا ببینیم اصل این مکر شما

کودکان گفتند بسم الله روید ** بر دروغ و صدق ما واقف شوید

رفتن مادران کودکان به عیادت اوستاد

بامدادان آمدند آن مادران ** خفته استا همچو بیمار گران

هم عرق کرده ز بسیاری لحاف ** سر ببسته رو کشیده در سجاف

آه آهی می‌کند آهسته او ** جملگان گشتند هم لا حول‌گو 1600

خیر باشد اوستاد این درد سر ** جان تو ما را نبودست زین خبر

گفت من هم بی‌خبر بودم ازین ** آگهم مادر غران کردند هین

من بدم غافل بشغل قال و قیل ** بود در باطن چنین رنجی ثقیل

چون بجد مشغول باشد آدمی ** او ز دید رنج خود باشد عمی

از زنان مصر یوسف شد سمر ** که ز مشغولی بشد زیشان خبر 1605

پاره پاره کرده ساعدهای خویش ** روح واله که نه پس بیند نه پیش

ای بسا مرد شجاع اندر حراب ** که ببرد دست یا پایش ضراب

او همان دست آورد در گیر و دار ** بر گمان آنک هست او بر قرار