English    Türkçe    فارسی   

3
1734-1783

  • او گمان برده که این دم خفته‌ام ** بی‌خبر زان کوست درخواب دوم
  • You have accepted this (statement) conventionally, (but) the travellers (on the mystic Way) have beheld this (truth) clairvoyantly, without (relation from) the Prophet.

  • هاون گردون اگر صد بارشان ** خرد کوبد اندرین گلزارشان 1735
  • You are asleep in the daytime: do not say that this is not sleep. The shadow (reflexion) is derivative, the origin (of it) is naught but the moonlight.

  • اصل این ترکیب را چون دیده‌اند ** از فروع وهم کم ترسیده‌اند
  • Know, O comrade, that your sleep and waking (your life in this world) is as though a sleeper should dream that he has gone to sleep.

  • سایه‌ی خود را ز خود دانسته‌اند ** چابک و چست و گش و بر جسته‌اند
  • He thinks, “Now I am asleep,” (and is) unaware that he is (really) in the second sleep.

  • کوزه‌گر گر کوزه‌ای را بشکند ** چون بخواهد باز خود قایم کند
  • If the potter break a pot, he himself will restore it (to a perfect state) when he wishes.

  • کور را هر گام باشد ترس چاه ** با هزاران ترس می‌آید براه
  • The blind man at every step is afraid of (falling into) the pit: he walks on the road with a thousand fears;

  • مرد بینا دید عرض راه را ** پس بداند او مغاک و چاه را 1740
  • (But) the seeing man has seen the width of the road, so he knows (all about) the hole and the pit;

  • پا و زانواش نلرزد هر دمی ** رو ترش کی دارد او از هر غمی
  • His legs and knees do not tremble at any time: how should he look sour because of any affliction?

  • خیز فرعونا که ما آن نیستیم ** که بهر بانگی و غولی بیستیم
  • “Arise, O Pharaoh (and do thy worst)! for we are not such (so deluded) as to stop at every cry and (every) ghoul.

  • خرقه‌ی ما را بدر دوزنده هست ** ورنه ما را خود برهنه‌تر به است
  • Rend our (bodily) mantle! There is One who will sew (it again); and if not, truly the more naked we are, the better for us.

  • بی لباس این خوب را اندر کنار ** خوش در آریم ای عدو نابکار
  • Without raiment we would fain clasp this Beauteous One to our bosoms, O enemy good-for-naught!

  • خوشتر از تجرید از تن وز مزاج ** نیست ای فرعون بی الهام گیج 1745
  • There is nothing sweeter than to be stripped of the body and the (bodily) temperament, O stupid uninspired Pharaoh!”

  • حکایت استر پیش شتر کی من بسیار در رو می‌افتم و تو نمی‌افتی الا به نادر
  • How the mule related (his story) to the camel, saying, “I am often falling on my face, while thou fallest but seldom.”

  • گفت استر با شتر کای خوش رفیق ** در فراز و شیب و در راه دقیق
  • Said the mule to the camel, “O good friend, in hill and dale and in the obscure (difficult) track

  • تو نه آیی در سر و خوش می‌روی ** من همی‌آیم بسر در چون غوی
  • Thou dost not tumble on thy head but goest happily along, while I am tumbling on my head, like one who has lost his way.

  • من همی‌افتم برو در هر دمی ** خواه در خشکی و خواه اندر نمی
  • At every moment I am falling on my face, whether (it be) in a dry place or a wet.

  • این سبب را باز گو با من که چیست ** تا بدانم من که چون باید بزیست
  • Declare to me what is the cause of this, that I may know how I must live.”

  • گفت چشم من ز تو روشن‌ترست ** بعد از آن هم از بلندی ناظرست 1750
  • He (the camel) said, “My eye is clearer than thine; furthermore, it is also looking from on high:

  • چون برآیم بر سرکوه بلند ** آخر عقبه ببینم هوشمند
  • When I come up to the top of a high hill, I regard attentively the end of the pass;

  • پس همه پستی و بالایی راه ** دیده‌ام را وا نماید هم اله
  • Then too God reveals to my eye all the lowness and loftiness of the way,

  • هر قدم من از سر بینش نهم ** از عثار و اوفتادن وا رهم
  • (So that) I take every step with (clear) sight and am delivered from stumbling and falling,

  • تو ببینی پیش خود یک دو سه گام ** دانه بینی و نبینی رنج دام
  • (Whereas) thou dost not see two or three steps in front of thee: thou seest the bait, but thou dost not see the pain of the snare.

  • یستوی الاعمی لدیکم والبصیر ** فی المقام و النزول والمسیر 1755
  • Are the blind and the seeing equal before you (according to your opinion) in their abiding and their alighting and their journeying?”

  • چون جنین را در شکم حق جان دهد ** جذب اجزا در مزاج او نهد
  • When God gives a spirit to the embryo in the womb, He implants in its (the spirit's) temperament (the desire of) drawing particles together.

  • از خورش او جذب اجزا می‌کند ** تار و پود جسم خود را می‌تند
  • By means of food it draws the particles together and weaves the warp and woof of its body:

  • تا چهل سالش بجذب جزوها ** حق حریصش کرده باشد در نما
  • Till (the age of) forty years, God will have made it desirous of drawing particles together in (the process of) growth.

  • جذب اجزا روح را تعلیم کرد ** چون نداند جذب اجزا شاه فرد
  • The incomparable King taught the spirit to draw particles together: how should He (himself) not know how to draw particles together?

  • جامع این ذره‌ها خورشید بود ** بی غذا اجزات را داند ربود 1760
  • The assembler of (all) these motes was the (Divine) Sun: He knows how to seize thy (bodily) particles (and draw them together again) without nutrition.

  • آن زمانی که در آیی تو ز خواب ** هوش و حس رفته را خواند شتاب
  • At the moment when thou emergest from sleep, He quickly recalls the departed consciousness and sensation.

  • تا بدانی کان ازو غایب نشد ** باز آید چون بفرماید که عد
  • To the end that thou mayst know that those (faculties) have not become absent from Him, they come back (to thee) when He commands them to return.

  • اجتماع اجزای خر عزیر علیه السلام بعد از پوسیدن باذن الله و درهم مرکب شدن پیش چشم عزیر علیه السلام
  • How by permission of God the particles of the ass of ‘Uzayr were assembled after putrefaction and recompounded before the eyes of ‘Uzayr.

  • هین عزیرا در نگر اندر خرت ** که بپوسیدست و ریزیده برت
  • “Hey, ‘Uzayr, look upon thine ass which hath rotted and crumbled beside thee.

  • پیش تو گرد آوریم اجزاش را ** آن سر و دم و دو گوش و پاش را
  • We will collect its parts in thy presence—its head and tail and ears and legs.”

  • دست نه و جزو برهم می‌نهد ** پاره‌ها را اجتماعی می‌دهد 1765
  • There is no (visible) hand, and (yet) He is putting the parts together and giving a unitedness to the (scattered) pieces.

  • در نگر در صنعت پاره‌زنی ** کو همی‌دوزد کهن بی سوزنی
  • Consider the art of a Tailor who sews old rags (together) without a needle:

  • ریسمان و سوزنی نه وقت خرز ** آنچنان دوزد که پیدا نیست درز
  • No thread or needle at the time of sewing; He sews in such wise that no seam is visible.

  • چشم بگشا حشر را پیدا ببین ** تا نماند شبهه‌ات در یوم دین
  • “Open thine eyes and behold the resurrection plainly, that there may not remain in thee doubt concerning the Day of Judgement,

  • تا ببینی جامعی‌ام را تمام ** تا نلرزی وقت مردن ز اهتمام
  • And that thou mayst behold My unitive power entire, so that at the time of death thou wilt not tremble with anxiety,

  • همچنانک وقت خفتن آمنی ** از فوات جمله حسهای تنی 1770
  • Even as at the time of sleep thou art secure from (hast no fear of) the passing of all the bodily senses:

  • بر حواس خود نلرزی وقت خواب ** گرچه می‌گردد پریشان و خراب
  • At the time of sleep thou dost not tremble for thy senses, though they become scattered and ruined.”

  • جزع ناکردن شیخی بر مرگ فرزندان خود
  • How a certain Shaykh showed no grief at the death of his sons.

  • بود شیخی رهنمایی پیش ازین ** آسمانی شمع بر روی زمین
  • Formerly there was a Shaykh, a (spiritual) Director, a heavenly Candle on the face of the earth,

  • چون پیمبر درمیان امتان ** در گشای روضه‌ی دار الجنان
  • One like a prophet amongst religious communities, an opener of the door of the garden of Paradise.

  • گفت پیغامبر که شیخ رفته پیش ** چون نبی باشد میان قوم خویش
  • The Prophet said that a Shaykh who has gone forward (to perfection) is like a prophet amidst his people.

  • یک صباحی گفتش اهل بیت او ** سخت‌دل چونی بگو ای نیک‌خو 1775
  • One morning his family said to him, “Tell us, O man of good disposition, how art thou (so) hard-hearted?

  • ماز مرگ و هجر فرزندان تو ** نوحه می‌داریم با پشت دوتو
  • We with backs (bent) double are mourning for the death and loss of thy sons;

  • تو نمی‌گریی نمی‌زاری چرا ** یا که رحمت نیست در دل ای کیا
  • Why art not thou weeping and lamenting? Or hast thou no pity in thy heart, O sire?

  • چون ترا رحمی نباشد در درون ** پس چه اومیدست‌مان از تو کنون
  • Since thou hast no pity within, what hope for us is there now from thee?

  • ما به ا اومید تویم ای پیشوا ** که بسنگذاری تو مارا در فنا
  • We are in hope of thee, O guide, that thou wilt not leave us to perish.

  • چون بیارایند روز حشر تخت ** خود شفیع ما توی آن روز سخت 1780
  • When the throne is set up on the Day of Resurrection, ’tis thou that art our intercessor on that grievous day.

  • درچنان روز و شب بی‌زینهار ** ما به اکرام تویم اومیدوار
  • On such a merciless day and night we are hopeful of thy kindness.

  • دست ما و دامن تست آن زمان ** که نماند هیچ مجرم را امان
  • Our hands will cling to thy skirt at that moment when security remains not to any sinner.”

  • گفت پیغامبر که روز رستخیز ** کی گذارم مجرمان را اشک‌ریز
  • The Prophet has said, “On the Day of Resurrection how should I leave the sinners to shed tears?