English    Türkçe    فارسی   

3
271-320

  • آنک می‌گفتی که کو اینک ببین ** دشت می‌دیدی نمی‌دیدی کمین
  • O thou who saidst “Where?” look and see! Thou sawest the plain, (but) thou didst not see the ambush.
  • بی کمین و دام و صیاد ای عیار ** دنبه کی باشد میان کشت‌زار
  • Without ambush and snare and hunter, O cunning one, how should there be a sheep's tail (laid in a trap) amidst the cornfield?
  • آنک گستاخ آمدند اندر زمین ** استخوان و کله‌هاشان را ببین
  • They that came along boldly on the earth—see their bones and skulls!
  • چون به گورستان روی ای مرتضا ** استخوانشان را بپرس از ما مضی
  • When you go to the graveyard, O you with whom God is pleased, ask their bones concerning that which is past,
  • تا بظاهر بینی آن مستان کور ** چون فرو رفتند در چاه غرور 275
  • That you may see clearly how those blind intoxicated men went down into the pit of delusion.
  • چشم اگر داری تو کورانه میا ** ور نداری چشم دست آور عصا
  • If you have eyes, do not walk blindly; and if you have not eyes, take a staff in your hand.
  • آن عصای حزم و استدلال را ** چون نداری دید می‌کن پیشوا
  • When you have not the staff of prudence and judgement, make the (seer's) eye your leader;
  • ور عصای حزم و استدلال نیست ** بی عصاکش بر سر هر ره مه‌ایست
  • And if there is no staff of prudence and judgement, do not stand on every road without a guide.
  • گام زان سان نه که نابینا نهد ** تا که پا از چاه و از سگ وا رهد
  • Step in the same fashion as a blind man steps, in order that your foot may escape from the pit and the dog.
  • لرز لرزان و بترس و احتیاط ** می‌نهد پا تا نیفتد در خباط 280
  • He (the blind man) plants his foot tremblingly and with fear and precaution, so that he may not fall into derangement.
  • ای ز دودی جسته در ناری شده ** لقمه جسته لقمه‌ی ماری شده
  • O you who have jumped away from some smoke and fallen into a fire, you who have sought a mouthful (of food) and become a mouthful for a snake,
  • قصه‌ی اهل سبا و طاغی کردن نعمت ایشان را و در رسیدن شومی طغیان و کفران در ایشان و بیان فضیلت شکر و وفا
  • (Story of the people of Sabá and how prosperity made them forward.)
  • تو نخواندی قصه‌ی اهل سبا ** یا بخواندی و ندیدی جز صدا
  • You have not read the story of the people of Sabá, or you have read it and seen (heard) naught but the echo.
  • از صدا آن کوه خود آگاه نیست ** سوی معنی هوش که را راه نیست
  • The mountain itself (which produces the echo) is not aware of the echo: the mind of the mountain hath no way (of access) to the meaning.
  • او همی بانگی کند بی گوش و هوش ** چون خمش کردی تو او هم شد خموش
  • Without ear and mind, it goes on making a noise; when you are silent, it also becomes silent.
  • داد حق اهل سبا را بس فراغ ** صد هزاران قصر و ایوانها و باغ 285
  • God bestowed on the people of Sabá much ease—myriads of castles and palaces and orchards.
  • شکر آن نگزاردند آن بد رگان ** در وفا بودند کمتر از سگان
  • (But) those bad-natured ones rendered no thanks for that (bounty): in fidelity they were less than dogs.
  • مر سگی را لقمه‌ی نانی ز در ** چون رسد بر در همی‌بندد کمر
  • When to a dog there comes from the door a piece of bread, he will gird up his loins at the door.
  • پاسبان و حارس در می‌شود ** گرچه بر وی جور و سختی می‌رود
  • He will become the watcher and guardian of the door, even though violence and hard treatment befall him.
  • هم بر آن در باشدش باش و قرار ** کفر دارد کرد غیری اختیار
  • Still will he stay and abide at that door: he will deem it ingratitude to prefer another.
  • ور سگی آید غریبی روز و شب ** آن سگانش می‌کنند آن دم ادب 290
  • And (again), if a strange dog come by day or night (to a quarter of the town), the dogs there will at once teach him a lesson,
  • که برو آنجا که اول منزلست ** حق آن نعمت گروگان دلست
  • Saying, “Begone to the place that is thy first lodging: obligation for that kindness is the heart's pledge (which it must redeem).”
  • می‌گزندش که برو بر جای خویش ** حق آن نعمت فرو مگذار بیش
  • They will bite him, saying, “Begone to thy place, do not any more leave (unpaid) the obligation for that kindness.”
  • از در دل و اهل دل آب حیات ** چند نوشیدی و وا شد چشمهات
  • From the door of the spirit and spiritual men how long didst thou drink the water of life, and thine eyes were opened!
  • بس غذای سکر و وجد و بی‌خودی ** از در اهل دلان بر جان زدی
  • Much food from the door of the spiritual, (in the form) of (mystical) intoxication and ecstasy and selflessness, didst thou cast upon thy soul.
  • باز این در را رها کردی ز حرص ** گرد هر دکان همی‌گردی ز حرص 295
  • Afterwards, through greed, thou didst abandon that door, and (now), through greed, thou art going round about every shop.
  • بر در آن منعمان چرب‌دیگ ** می‌دوی بهر ثرید مردریگ
  • For the sake of worthless tharíd thou art running to the doors of those (worldly) patrons whose pots are (full of) fat.
  • چربش اینجا دان که جان فربه شود ** کار نااومید اینجا به شود
  • Know that here (where the saints abide) the (meaning of) “fat” is that the soul becomes fat (flourishing), and (know that) here the plight of the desperate is made good.
  • جمع آمدن اهل آفت هر صباحی بر در صومعه‌ی عیسی علیه السلام جهت طلب شفا به دعای او
  • How the smitten would assemble every morning at the door of the (monastic) cell of Jesus, on whom be peace, craving to be healed through his prayer.
  • صومعه‌ی عیسیست خوان اهل دل ** هان و هان ای مبتلا این در مهل
  • The table of the spiritual is (like) the cell of Jesus: O afflicted one, beware, beware! Do not forsake this door!
  • جمع گشتندی ز هر اطراف خلق ** از ضریر و لنگ و شل و اهل دلق
  • From all sides the people would gather—blind and lame and palsied and clothed in rags—
  • بر در آن صومعه‌ی عیسی صباح ** تا بدم اوشان رهاند از جناح 300
  • At the door of the cell of Jesus in the morning, that he by his breath might deliver them from tribulation.
  • او چو فارغ گشتی از اوراد خویش ** چاشتگه بیرون شدی آن خوب‌کیش
  • As soon as he finished his litanies, that man of goodly religion (Jesus) would go forth at morning tide,
  • جوق جوقی مبتلا دیدی نزار ** شسته بر در در امید و انتظار
  • And would see troops of afflicted feeble folk seated at the door in hope and expectancy.
  • گفتی ای اصحاب آفت از خدا ** حاجت این جملگانتان شد روا
  • (Then) he would say, “O ye that are smitten, the wants of all you here present have been granted by God.
  • هین روان گردید بی رنج و عنا ** سوی غفاری و اکرام خدا
  • Hark, set off and go without pain or trouble towards the forgiveness and kindness of God.”
  • جملگان چون اشتران بسته‌پای ** که گشایی زانوی ایشان برای 305
  • All, like tethered camels whose knees you unbind with foresight,
  • خوش دوان و شادمانه سوی خان ** از دعای او شدندی پا دوان
  • At his prayer would begin to run on their feet, hastening gladly and joyously to their homes.
  • آزمودی تو بسی آفات خویش ** یافتی صحت ازین شاهان کیش
  • (So too) thou hast experienced many maladies in thyself, and hast gained health from these kings of religion (the saints).
  • چند آن لنگی تو رهوار شد ** چند جانت بی غم و آزار شد
  • How oft hath thy limping been turned into a smooth (easy) gait, how oft hath thy soul been made void of grief and pain!
  • ای مغفل رشته‌ای بر پای بند ** تا ز خود هم گم نگردی ای لوند
  • O heedless one, tie a string to thy foot, that thou mayst not become lost to (unconscious of) thyself even, O sluggard!
  • ناسپاسی و فراموشی تو ** یاد ناورد آن عسل‌نوشی تو 310
  • Thy ingratitude and forgetfulness did not call to mind thy (former) drinking of honey.
  • لاجرم آن راه بر تو بسته شد ** چون دل اهل دل از تو خسته شد
  • Necessarily, that way (by which spiritual blessings were conveyed) became barred to thee, since the hearts of the “men of heart” were made sore by thee.
  • زودشان در یاب و استغفار کن ** همچو ابری گریه‌های زار کن
  • Quickly overtake them and ask pardon of God; weep lamentably like a cloud,
  • تا گلستانشان سوی تو بشکفد ** میوه‌های پخته بر خود وا کفد
  • In order that their rose-garden may open its blossoms to thee, and that the ripe fruits may burst and reveal themselves.
  • هم بر آن در گرد کم از سگ مباش ** با سگ کهف ار شدستی خواجه‌تاش
  • Pace round that same door: do not be less than a dog, if thou hast become (associated as) a fellow-servant with the dog of the Cave,
  • چون سگان هم مر سگان را ناصح‌اند ** که دل اندر خانه‌ی اول ببند 315
  • Because even dogs admonish dogs, saying, “Fix thy heart on thy first home,
  • آن در اول که خوردی استخوان ** سخت گیر و حق گزار آن را ممان
  • Hold fast to the first door where thou didst eat bones, and fulfil thy obligation: do not leave that (debt unpaid).”
  • می‌گزندش تا ز ادب آنجا رود ** وز مقام اولین مفلح شود
  • They keep biting him (the strange dog), that from a sense of duty he may go thither and be prospered by his first abode.
  • می‌گزندش کای سگ طاغی برو ** با ولی نعمتت یاغی مشو
  • They bite him, saying, “O naughty dog, begone! Do not become an enemy to thy benefactor.
  • بر همان در همچو حلقه بسته باش ** پاسبان و چابک و برجسته باش
  • Be attached, like the door-ring, to that same door; keep watch and be nimble and ready to spring.
  • صورت نقض وفای ما مباش ** بی‌وفایی را مکن بیهوده فاش 320
  • Do not be the type of our breaking faith, do not recklessly make (our) disloyalty notorious.