جان‌شناسان از عددها فارغ‌اند ** غرقه‌ی دریای بی‌چونند و چند

جان شو و از راه جان جان را شناس ** یار بینش شو نه فرزند قیاس

چون ملک با عقل یک سررشته‌اند ** بهر حکمت را دو صورت گشته‌اند

آن ملک چون مرغ بال و پر گرفت ** وین خرد بگذاشت پر و فر گرفت

لاجرم هر دو مناصر آمدند ** هر دو خوش رو پشت همدیگر شدند 3195

هم ملک هم عقل حق را واجدی ** هر دو آدم را معین و ساجدی

نفس و شیطان بوده ز اول واحدی ** بوده آدم را عدو و حاسدی

آنک آدم را بدن دید او رمید ** و آنک نور متمن دید او خمید

آن دو دیده‌روشنان بودند ازین ** وین دو را دیده ندیده غیر طین

این بیان اکنون چو خر بر یخ بماند ** چون نشاید بر جهود انجیل خواند 3200

کی توان با شیعه گفتن از عمر ** کی توان بربط زدن در پیش کر

لیک گر در ده به گوشه یک کسست ** های هویی که برآوردم بسست

مستحق شرح را سنگ و کلوخ ** ناطقی گردد مشرح با رسوخ

بیان آنک حق تعالی هرچه داد و آفرید از سماوات و ارضین و اعیان و اعراض همه باستدعاء حاجت آفرید خود را محتاج چیزی باید کردن تا بدهد کی امن یجیب المضطر اذا دعاه اضطرار گواه استحقاقست

آن نیاز مریمی بودست و درد ** که چنان طفلی سخن آغاز کرد

جزو او بی او برای او بگفت ** جزو جزوت گفت دارد در نهفت 3205

دست و پا شاهد شوندت ای رهی ** منکری را چند دست و پا نهی

ور نباشی مستحق شرح و گفت ** ناطقه‌ی ناطق ترا دید و بخفت

هر چه رویید از پی محتاج رست ** تا بیابد طالبی چیزی که جست

حق تعالی گر سماوات آفرید ** از برای دفع حاجات آفرید

هر کجا دردی دوا آنجا رود ** هر کجا فقری نوا آنجا رود 3210

هر کجا مشکل جواب آنجا رود ** هر کجا کشتیست آب آنجا رود

آب کم جو تشنگی آور بدست ** تا بجوشد آب از بالا و پست

تا نزاید طفلک نازک گلو ** کی روان گردد ز پستان شیر او

رو بدین بالا و پستیها بدو ** تا شوی تشنه و حرارت را گرو

بعد از آن بانگ زنبور هوا ** بانگ آب جو بنوشی ای کیا 3215

حاجت تو کم نباشد از حشیش ** آب را گیری سوی او می‌کشیش

گوش گیری آب را تو می‌کشی ** سوی زرع خشک تا یابد خوشی

زرع جان را کش جواهر مضمرست ** ابر رحمت پر ز آب کوثرست

تا سقاهم ربهم آید خطاب ** تشنه باش الله اعلم بالصواب

آمدن آن زن کافر با طفل شیرخواره به نزدیک مصطفی علیه السلام و ناطق شدن عیسی‌وار به معجزات رسول صلی الله علیه و سلم

هم از آن ده یک زنی از کافران ** سوی پیغامبر دوان شد ز امتحان 3220

پیش پیغامبر در آمد با خمار ** کودکی دو ماه زن را بر کنار

گفت کودک سلم الله علیک ** یا رسول الله قد جنا الیک

مادرش از خشم گفتش هی خموش ** کیت افکند این شهادت را بگوش

این کیت آموخت ای طفل صغیر ** که زبانت گشت در طفلی جریر

گفت حق آموخت آنگه جبرئیل ** در بیان با جبرئیلم من رسیل 3225

گفت کو گفتا که بالای سرت ** می‌نبینی کن به بالا منظرت

ایستاده بر سر تو جبرئیل ** مر مرا گشته به صد گونه دلیل

گفت می‌بینی تو گفتا که بلی ** بر سرت تابان چو بدری کاملی

می‌بیاموزد مرا وصف رسول ** زان علوم می‌رهاند زین سفول

پس رسولش گفت ای طفل رضیع ** چیست نامت باز گو و شو مطیع 3230

گفت نامم پیش حق عبدالعزیز ** عبد عزی پیش این یک مشت حیز

من ز عزی پاک و بیزار و بری ** حق آنک دادت این پیغامبری

کودک دو ماهه همچون ماه بدر ** درس بالغ گفته چون اصحاب صدر

پس حنوط آن دم ز جنت در رسید ** تا دماغ طفل و مادر بو کشید

هر دو می‌گفتند کز خوف سقوط ** جان سپردن به برین بوی حنوط 3235

آن کسی را کش معرف حق بود ** جامد و نامیش صد صدق زند

آنکسی را کش خدا حافظ بود ** مرغ و ماهی مر ورا حارس شود

ربودن عقاب موزه‌ی مصطفی علیه السلام و بردن بر هوا و نگون کردن و از موزه مار سیاه فرو افتادن

اندرین بودند کواز صلا ** مصطفی بشنید از سوی علا

خواست آبی و وضو را تازه کرد ** دست و رو را شست او زان آب سرد

هر دو پا شست و به موزه کرد رای ** موزه را بربود یک موزه‌ربای 3240