English    Türkçe    فارسی   

3
382-431

  • چشم بسته می‌شود وقت قضا ** تا نبیند چشم کحل چشم را
  • The eye is bandaged at the time if the Decree, so that the eye does not see the eye’s collyrium.
  • مکر آن فارس چو انگیزید گرد ** آن غبارت ز استغاثت دور کرد
  • When the cunning of that Horseman has raised the dust, the dust keeps thee off from calling for aid.
  • سوی فارس رو مرو سوی غبار ** ورنه بر تو کوبد آن مکر سوار
  • Go towards the Horseman, go not towards the dust; else the cunning of the Rider will beat upon thee.
  • گفت حق آن را که این گرگش بخورد ** دید گرد گرگ چون زاری نکرد 385
  • God said, “He whom this wolf devoured, he saw the wolf’s dust; how did not he make piteous moan?”
  • او نمی‌دانست گرد گرگ را ** با چنین دانش چرا کرد او چرا
  • Did not he know the wolf’s dust? (Then), with such knowledge, why did he graze?
  • گوسفندان بوی گرگ با گزند ** می‌بدانند و بهر سو می‌خزند
  • Sheep know the smell of the harmful wolf and creep away in every direction.
  • مغز حیوانات بوی شیر را ** می‌بداند ترک می‌گوید چرا
  • The brain of animals knows the smell of the lion and bids farewell to grazing.
  • بوی شیر خشم دیدی باز گرد ** با مناجات و حذر انباز گرد
  • Thou hast smelt the lion of (God’s) wrath. Turn back! Consort with prayer and dread!
  • وا نگشتند آن گروه از گرد گرگ ** گرگ محنت بعد گرد آمد سترگ 390
  • That multitude (of Saba) did not turn back from the wolf’s dust, and after the dust the wolf of tribulation came on his might.
  • بر درید آن گوسفندان را بخشم ** که ز چوپان خرد بستند چشم
  • In wrath he tore to pieces those sheep which shut their eyes to the shepherd, Wisdom.
  • چند چوپانشان بخواند و نامدند ** خاک غم در چشم چوپان می‌زدند
  • How oft did the shepherd call them! And they came not: they were throwing the dust of resentment in the eyes of the shepherd,
  • که برو ما از تو خود چوپان‌تریم ** چون تبع گردیم هر یک سروریم
  • Saying, “Begone: we ourselves are better shepherds than thou. How should we become (thy) followers? We are chieftains, every one (of us).
  • طعمه‌ی گرگیم و آن یار نه ** هیزم ناریم و آن عار نه
  • We are food for the wolf, and we are not for the Friend; we are fuel for the Fire, and we are not for dishonour.”
  • حمیتی بد جاهلیت در دماغ ** بانگ شومی بر دمنشان کرد زاغ 395
  • A heathen pride was in their brains: the raven croaked disaster over the traces of their habitation.
  • بهر مظلومان همی‌کندند چاه ** در چه افتادند و می‌گفتند آه
  • They were digging a pit for the oppressed” they (themselves) fell into the pit, crying “Alas!”
  • پوستین یوسفان بکشافتند ** آنچ می‌کردند یک یک یافتند
  • They tore the coats of the Josephs (the prophets and saints), and that which they gave they got, piece by piece.
  • کیست آن یوسف دل حق‌جوی تو ** چون اسیری بسته اندر کوی تو
  • Who is that Joseph? Thy God-seeking heart, bound as a captive in thy abode.
  • جبرئیلی را بر استن بسته‌ای ** پر و بالش را به صد جا خسته‌ای
  • Thou hast bound a Gabriel on a pillar, thou hast wounded his wings and plumes in a hundred places.
  • پیش او گوساله بریان آوری ** گه کشی او را به کهدان آوری 400
  • Thou settest before him a roasted calf, thou fetchest (ground) straw and bringest him to the straw-barn,
  • که بخور اینست ما را لوت و پوت ** نیست او را جز لقاء الله قوت
  • Saying, “Eat; this is a dainty meal for us,” (although) for him there is no food but meeting God face to face.
  • زین شکنجه و امتحان آن مبتلا ** می‌کند از تو شکایت با خدا
  • On account of this torment and tribulation that afflicted (heart) is complaining of thee to God,
  • کای خدا افغان ازین گرگ کهن ** گویدش نک وقت آمد صبر کن
  • Crying, “O God, deliver (me) from this old wolf!” He (God) saith to it, “Lo, the hour is (wellnigh) come: have patience.
  • داد تو وا خواهم از هر بی‌خبر ** داد کی دهد جز خدای دادگر
  • I will demand justice for thee from every heedless one: who gives justice but God, the Dealer of justice?”
  • او همی‌گوید که صبرم شد فنا ** در فراق روی تو یا ربنا 405
  • It (the heart) says, “ My patience is lost in separation from Thy face, O Lord.
  • احمدم در مانده در دست یهود ** صالحم افتاده در حبس ثمود
  • I am (like) Ahmad ( Mohammad) left forsaken in the hands of the Jews, I am (like) Salih fallen into prison (amongst the people) of Thamud.
  • ای سعادت‌بخش جان انبیا ** یا بکش یا باز خوانم یا بیا
  • O Thou that bestowed felicity on the souls of the prophets, either slay me or call me back (to Thee) or come (Thyself).
  • با فراقت کافران را نیست تاب ** می‌گود یا لیتنی کنت تراب
  • (Even) the infidels cannot endure to be separated from Thee: he (every infidel) is saying, ‘O would that I had been dust!’
  • حال او اینست کو خود زان سوست ** چون بود بی تو کسی کان توست
  • This is the state of him (the infidel) who in sooth belongs to that side (is beyond the pale): how (then) should one that belongs to Thee be (patient) without Thee?”
  • حق همی‌گوید که آری ای نزه ** لیک بشنو صبر آر و صبر به 410
  • God saith, “Yea, O pure (heart); but hearken (unto Me) and have patience, for patience is better.
  • صبح نزدیکست خامش کم خروش ** من همی‌کوشم پی تو تو مکوش
  • The dawn is near. Hush, do not wail! I am striving for thee, do not thou strive.”
  • بقیه‌ی داستان رفتن خواجه به دعوت روستایی سوی ده
  • The rest of the Story of the Khwaja’s going to the village on the invitation of the countryman.
  • شد ز حد هین باز گرد ای یار گرد ** روستایی خواجه را بین خانه برد
  • It (this digression) has passed beyond bounds: return, O valiant friend. The countryman, mark you, took the Khwaja to his house.
  • قصه‌ی اهل سبا یک گوشه نه ** آن بگو کان خواجه چون آمد به ده
  • Put aside the story of the people of Saba: tell how the Khwaja came to the village.
  • روستایی در تملق شیوه کرد ** تا که حزم خواجه را کالیوه کرد
  • The countryman used blandishments in ingratiating himself, until he made the Khwaja’s prudence crazy.
  • از پیام اندر پیام او خیره شد ** تا زلال حزم خواجه تیره شد 415
  • He ( the Khwaja) was distracted by message upon message, till the clear water of his prudence became turbid.
  • هم ازینجا کودکانش در پسند ** نرتع و نلعب بشادی می‌زدند
  • On the same side his children in approval (of the country-man’s invitation) were joyously striking up “Let us frolic and play,”
  • همچو یوسف کش ز تقدیر عجب ** نرتع و نلعب ببرد از ظل آب
  • Like Joseph, whom by the wondrous (act of Divine) predestination (the words). “Let us frolic and play” carried off from his father’s shadow (protection).
  • آن نه بازی بلک جانبازیست آن ** حیله و مکر و دغاسازیست آن
  • That is not (joyful) play; nay, ‘tis play with one’s life, ‘tis cunning and deceit and contrivance of fraud.
  • هرچه از یارت جدا اندازد آن ** مشنو آن را کان زیان دارد زیان
  • Whatsoever would fling you asunder from the Friend, do not listen to it, for it holds loss, loss.
  • گر بود آن سود صد در صد مگیر ** بهر زر مگسل ز گنجور ای فقیر 420
  • (Even) if the gain be a hundred hundredfold, do not accept it: do not, for the sake of the gold, break with the dervish (who is) the treasurer (of the Divine bounty)!
  • این شنو که چند یزدان زجر کرد ** گفت اصحاب نبی را گرم و سرد
  • Hear how many a rebuke, hot and cold (kindly and severe), God addressed to the Companions of the Prophet,
  • زانک بر بانگ دهل در سال تنگ ** جمعه را کردند باطل بی درنگ
  • Because, in a year of distress (famine), at the sound of the drum they (quitted) without tarrying (and) made void the Friday congregation,
  • تا نباید دیگران ارزان خرند ** زان جلب صرفه ز ما ایشان برند
  • “Lest” (so they said) “others should buy cheap and get the advantage over us in respect of those imported goods.”
  • ماند پیغامبر بخلوت در نماز ** با دو سه درویش ثابت پر نیاز
  • The Prophet was left alone in prayer with two or three poor men firm (in their faith) and full of supplication.
  • گفت طبل و لهو و بازرگانیی ** چونتان ببرید از ربانیی 425
  • He (God) said, “How did the drum and the pastime and a trading affair sunder you from a man of God?
  • قد فضضتم نحو قمح هائما ** ثم خلیتم نبیا قائما
  • Ye have dispersed (and run) madly towards the wheat, and left a Prophet standing (in prayer).
  • بهر گندم تخم باطل کاشتید ** و آن رسول حق را بگذاشتید
  • On account of the wheat ye sowed the seed of vanity and forsook that Messenger of God.
  • صحبت او خیر من لهوست و مال ** بین کرا بگذاشتی چشمی بمال
  • Companionship with him is better that pastime and riches: (look and ) see whom thou hast forsaken, rub an eye!
  • خود نشد حرص شما را این یقین ** که منم رزاق و خیر الرازقین
  • Verily, to your greed did not this become certain, that I am the Provider and the best of them that provide?”
  • آنک گندم را ز خود روزی دهد ** کی توکلهات را ضایع نهد 430
  • He that giveth sustenance from Himself unto the wheat, how should He let thy acts of trust (in Him) be wasted?
  • از پی گندم جدا گشتی از آن ** که فرستادست گندم ز آسمان
  • For the sake of wheat thou hast become parted from Him who hath sent the wheat from Heaven.
  • دعوت باز بطان را از آب به صحرا
  • How the falcon invited the ducks to come from the water to the plain.