English    Türkçe    فارسی   

3
4315-4364

  • زانک نور از دل برین دیده نشست ** تا چو دل شد دیده‌ی تو عاطلست 4315
  • Because the light from the heart has settled upon this eye so that your eye, having become the heart, is (physically) inactive.
  • دل چو بر انوار عقلی نیز زد ** زان نصیبی هم بدو دیده دهد
  • When the heart too has come into contact with the intellectual Lights, it bestows a portion thereof on the eyes also.
  • پس بدان کاب مبارک ز آسمان ** وحی دلها باشد و صدق بیان
  • Know, then, that the blessed Water from Heaven is the inspiration of (men's) hearts and the true explanation (of every mystery).
  • ما چو آن کره هم آب جو خوریم ** سوی آن وسواس طاعن ننگریم
  • Let us also, like that foal, drink the water of the stream; let us pay no regard to the evil suggestions of the railer.
  • پی‌رو پیغمبرانی ره سپر ** طعنه‌ی خلقان همه بادی شمر
  • (If) you are a follower of the prophets, tread the Way: deem all the railing of (human) creatures to be a (vain and empty) wind.
  • آن خداوندان که ره طی کرده‌اند ** گوش فا بانگ سگان کی کرده‌اند 4320
  • When have the Masters who have traversed the Way lent ear to the clamour of curs?
  • بقیه‌ی ذکر آن مهمان مسجد مهمان‌کش
  • The remainder of the story of the guest in the guest-killing mosque.
  • باز گو کان پاک‌باز شیرمرد ** اندر آن مسجد چه بنمودش چه کرد
  • Relate what appeared in the mosque to that self-sacrificing valiant man, and what he did.
  • خفت در مسجد خود او را خواب کو ** مرد غرقه گشته چون خسپد بجو
  • He slept in the mosque, (but) where (how) in sooth had he sleep? How should a submerged man sleep in the river?
  • خواب مرغ و ماهیان باشد همی ** عاشقان را زیر غرقاب غمی
  • Always, for the lovers (of God) beneath the flood of a (great) passion, there is (only) the sleep of birds and fishes.
  • نیمشب آواز با هولی رسید ** کایم آیم بر سرت ای مستفید
  • At midnight came an awful voice, “I come, I come upon thee, O thou that seekest advantage.”
  • پنج کرت این چنین آواز سخت ** می‌رسید و دل همی‌شد لخت‌لخت 4325
  • Five times came such a terrible voice, and his heart was being rent piecemeal.
  • تفسیر آیت واجلب علیهم بخیلک و رجلک
  • Commentary on the verse (of the Qur’án): “And raise the battle-cry against them with thy horsemen and men on foot.”
  • تو چو عزم دین کنی با اجتهاد ** دیو بانگت بر زند اندر نهاد
  • When you earnestly resolve to be religious, the Devil in your nature cries out at you,
  • که مرو زان سو بیندیش ای غوی ** که اسیر رنج و درویشی شوی
  • “Go not in that direction! Bethink you, O misguided one; for you will become captive to distress and poverty.
  • بی‌نوا گردی ز یاران وابری ** خوار گردی و پشیمانی خوری
  • You will become destitute, you will be cut off from friends, you will be despised, you will feel sorry.”
  • تو ز بیم بانگ آن دیو لعین ** وا گریزی در ضلالت از یقین
  • From fear of the outcry of that accursed Devil you flee away from certain truth into error,
  • که هلا فردا و پس فردا مراست ** راه دین پویم که مهلت پیش ماست 4330
  • Saying, “Ho, to-morrow is mine and after to-morrow: I will run in the Way of religion, I have (plenty of) time.”
  • مرگ بینی باز کو از چپ و راست ** می‌کشد همسایه را تا بانگ خاست
  • Then again you see Death killing your neighbours on left and right, so that the cry (of lamentation) is raised.
  • باز عزم دین کنی از بیم جان ** مرد سازی خویشتن را یک زمان
  • Now, in fear of (your) life, you resolve to be religious: for a while, you make yourself a (true) man;
  • پس سلح بر بندی از علم و حکم ** که من از خوفی نیارم پای کم
  • So you put on the armour of knowledge and wisdom, saying, “I will not shrink from any danger.”
  • باز بانگی بر زند بر تو ز مکر ** که بترس و باز گرد از تیغ فقر
  • Again he (the Devil) deceitfully cries out at you—“Be afraid and turn away from the sword of poverty!”
  • باز بگریزی ز راه روشنی ** آن سلاح علم و فن را بفکنی 4335
  • Once more you flee from the Way of Light and cast off that armour of knowledge and virtue.
  • سالها او را به بانگی بنده‌ای ** در چنین ظلمت نمد افکنده‌ای
  • (For many) years, you are a slave to him because of a cry: you have laid down the blanket (have lain down to rest) in such darkness as this!
  • هیبت بانگ شیاطین خلق را ** بند کردست و گرفته حلق را
  • Dread of the cry of the devils has bound the people and taken hold of their throats,
  • تا چنان نومید شد جانشان ز نور ** که روان کافران ز اهل قبور
  • Till their souls have become as hopeless of the Light as the spirits of the infidels who dwell in the tombs.
  • این شکوه بانگ آن ملعون بود ** هیبت بانگ خدایی چون بود
  • Such is the terror of the cry of that accursed one: how (great) must be the dread of the Divine cry!
  • هیبت بازست بر کبک نجیب ** مر مگس را نیست زان هیبت نصیب 4340
  • Dread of the falcon is (falling) upon the noble partridge: the fly hath no portion of that dread,
  • زانک نبود باز صیاد مگس ** عنکبوتان می مگس گیرند و بس
  • Because the falcon is not a hunter of flies: only spiders catch flies.
  • عنکبوت دیو بر چون تو ذباب ** کر و فر دارد نه بر کبک و عقاب
  • The spider, (which is) the Devil, hath dominion over flies like you, not over the partridge and the eagle.
  • بانگ دیوان گله‌بان اشقیاست ** بانگ سلطان پاسبان اولیاست
  • The cry of the devils is the drover of the damned; the cry of the Lord is the guardian of the (blessed) saints,
  • تا نیامیزد بدین دو بانگ دور ** قطره‌ای از بحر خوش با بحر شور
  • To the end that, by reason of these two cries (being) far distant (from each other), not a drop of the sweet sea may mingle with the briny sea.
  • رسیدن بانگ طلسمی نیم‌شب مهمان مسجد را
  • How the talismanic cry came at midnight to (the ears of) the guest in the mosque.
  • بشنو اکنون قصه‌ی آن بانگ سخت ** که نرفت از جا بدان آن نیکبخت 4345
  • Now hear the tale of the terrible cry, by which that good-fortuned man was not dismayed.
  • گفت چون ترسم چو هست این طبل عید ** تا دهل ترسد که زخم او را رسید
  • He said, “How should I fear? for this is the drum of the Festival. Let the drum fear, since blows belong to it.
  • ای دهلهای تهی بی قلوب ** قسمتان از عید جان شد زخم چوب
  • O empty drums without hearts, your share in the festival of the spirit is (naught but) blows of the (drum-)stick.
  • شد قیامت عید و بی‌دینان دهل ** ما چو اهل عید خندان همچو گل
  • The Resurrection is the Festival, and the irreligious are the drum: we, like the festive folk, are laughing as the rose.”
  • بشنو اکنون این دهل چون بانگ زد ** دیگ دولتبا چگونه می‌پزد
  • Now hear how, when this drum boomed, he (the guest) cooks the pot containing the broth of felicity.
  • چونک بشنود آن دهل آن مرد دید ** گفت چون ترسد دلم از طبل عید 4350
  • When that man of insight heard the drum, he said, “How should my heart be afraid of the drum of the Festival?”
  • گفت با خود هین ملرزان دل کزین ** مرد جان بددلان بی‌یقین
  • He said to himself, “Beware, do not let thy heart tremble, for (only) the souls of the faint-hearted who lack faith have died at this (noise of the drum).
  • وقت آن آمد که حیدروار من ** ملک گیرم یا بپردازم بدن
  • The time has come for me, like Haydar (‘Alí), to seize a kingdom, or to quit the body.”
  • بر جهید و بانگ بر زد کای کیا ** حاضرم اینک اگر مردی بیا
  • He sprang up and shouted, “O prince, lo, here am I: if thou art a man, come on!”
  • در زمان بشکست ز آواز آن طلسم ** زر همی‌ریزید هر سو قسم قسم
  • At his voice that talisman instantly was shattered: the gold poured down, diverse sorts, in every direction.
  • ریخت چند این زر که ترسید آن پسر ** تا نگیرد زر ز پری راه در 4355
  • So much gold poured down that the youth feared lest, from its abundance, it might block the doorway.
  • بعد از آن برخاست آن شیر عتید ** تا سحرگه زر به بیرون می‌کشید
  • Afterwards that ready lion (valiant man) rose up, and till dawn he was carrying out the gold
  • دفن می‌کرد و همی آمد بزر ** با جوال و توبره بار دگر
  • And burying it and coming (back) to it once more with sack and bag.
  • گنجها بنهاد آن جانباز از آن ** کوری ترسانی واپس خزان
  • That self-devoting one laid by (great) stores thereof, to the confusion of (in despite of) the timidity of the backsliders.
  • این زر ظاهر بخاطر آمدست ** در دل هر کور دور زرپرست
  • (The thought that) this (is) external (material) gold has occurred to the mind of every blind, God-forsaken gold-worshipper.
  • کودکان اسفالها را بشکنند ** نام زر بنهند و در دامن کنند 4360
  • (Similarly) children break potsherds, give the name of gold (to the fragments), and put them in their skirts.
  • اندر آن بازی چو گویی نام زر ** آن کند در خاطر کودک گذر
  • When in that game you mention the name of gold, (the idea of) that (potsherd) crosses the child's mind.
  • بل زر مضروب ضرب ایزدی ** کو نگردد کاسد آمد سرمدی
  • Nay, (’tis) the gold stamped with the Divine stamp, (the gold) which does not become obsolete, (but) is everlasting;
  • آن زری کین زر از آن زر تاب یافت ** گوهر و تابندگی و آب یافت
  • The gold from which this (worldly) gold gained lustre and derived sheen and splendour and brilliance;
  • آن زری که دل ازو گردد غنی ** غالب آید بر قمر در روشنی
  • The gold whereby the heart is made rich: it surpasses the moon in brightness.