زهره نه با آن غضب که دم زنند ** زانک در زنجیر قهر ده‌منند

می‌کشاندشان موکل سوی شهر ** می‌برد از کافرستانشان به قهر

نه فدایی می‌ستاند نه زری ** نه شفاعت می‌رسد از سروری

رحمت عالم همی‌گویند و او ** عالمی را می‌برد حلق و گلو

با هزار انکار می‌رفتند راه ** زیر لب طعنه‌زنان بر کار شاه 4480

چاره‌ها کردیم و اینجا چاره نیست ** خود دل این مرد کم از خاره نیست

ما هزاران مرد شیر الپ ارسلان ** با دو سه عریان سست نیم‌جان

این چنین درمانده‌ایم از کژرویست ** یا ز اخترهاست یا خود جادویست

بخت ما را بر درید آن بخت او ** تخت ما شد سرنگون از تخت او

کار او از جادوی گر گشت زفت ** جادوی کردیم ما هم چون نرفت 4485

تفسیر این آیت کی ان تستفتحوا فقد جائکم الفتح ایه‌ای طاعنان می‌گفتید کی از ما و محمد علیه السلام آنک حق است فتح و نصرتش ده و این بدان می‌گفتید تا گمان آید کی شما طالب حق‌اید بی غرض اکنون محمد را نصرت دادیم تا صاحب حق را ببینید

از بتان و از خدا در خواستیم ** که بکن ما را اگر ناراستیم

آنک حق و راستست از ما و او ** نصرتش ده نصرت او را بجو

این دعا بسیار کردیم و صلات ** پیش لات و پیش عزی و منات

که اگر حقست او پیداش کن ** ور نباشد حق زبون ماش کن

چونک وا دیدیم او منصور بود ** ما همه ظلمت بدیم او نور بود 4490

این جواب ماست کانچ خواستید ** گشت پیدا که شما ناراستید

باز این اندیشه را از فکر خویش ** کور می‌کردند و دفع از ذکر خویش

کین تفکرمان هم از ادبار رست ** که صواب او شود در دل درست

خود چه شد گر غالب آمد چند بار ** هر کسی را غالب آرد روزگار

ما هم از ایام بخت‌آور شدیم ** بارها بر وی مظفر آمدیم 4495

باز گفتندی که گرچه او شکست ** چون شکست ما نبود آن زشت و پست

زانک بخت نیک او را در شکست ** داد صد شادی پنهان زیردست

کو باشکسته نمی‌مانست هیچ ** که نه غم بودش در آن نه پیچ پیچ

چون نشان مومنان مغلوبیست ** لیک در اشکست ممن خوبیست

گر تو مشک و عنبری را بشکنی ** عالمی از فوح ریحان پر کنی 4500

ور شکستی ناگهان سرگین خر ** خانه‌ها پر گند گردد تا به سر

وقت واگشت حدیبیه بذل ** دولت انا فتحنا زد دهل

سر آنک بی‌مراد بازگشتن رسول علیه السلام از حدیبیه حق تعالی لقب آن فتح کرد کی انا فتحنا کی به صورت غلق بود و به معنی فتح چنانک شکستن مشک به ظاهر شکستن است و به معنی درست کردنست مشکی او را و تکمیل فواید اوست

آمدش پیغام از دولت که رو ** تو ز منع این ظفر غمگین مشو

کاندرین خواری نقدت فتحهاست ** نک فلان قلعه فلان بقعه تراست

بنگر آخر چونک واگردید تفت ** بر قریظه و بر نضیر از وی چه رفت 4505

قلعه‌ها هم گرد آن دو بقعه‌ها ** شد مسلم وز غنایم نفعها

ور نباشد آن تو بنگر کین فریق ** پر غم و رنجند و مفتون و عشیق

زهر خواری را چو شکر می‌خورند ** خار غمها را چو اشتر می‌چرند

بهر عین غم نه از بهر فرج ** این تسافل پیش ایشان چون درج

آنچنان شادند اندر قعر چاه ** که همی‌ترسند از تخت و کلاه 4510

هر کجا دلبر بود خود همنشین ** فوق گردونست نه زیر زمین

تفسیر این خبر کی مصطفی علیه السلام فرمود لا تفضلونی علی یونس بن متی

گفت پیغامبر که معراج مرا ** نیست بر معراج یونس اجتبا

آن من بر چرخ و آن او نشیب ** زانک قرب حق برونست از حساب

قرب نه بالا نه پستی رفتنست ** قرب حق از حبس هستی رستنست

نیست را چه جای بالا است و زیر ** نیست را نه زود و نه دورست و دیر 4515

کارگاه و گنج حق در نیستیست ** غره‌ی هستی چه دانی نیست چیست

حاصل این اشکست ایشان ای کیا ** می‌نماند هیچ با اشکست ما

آنچنان شادند در ذل و تلف ** همچو ما در وقت اقبال و شرف

برگ بی‌برگی همه اقطاع اوست ** فقر و خواریش افتخارست و علوست

آن یکی گفت ار چنانست آن ندید ** چون بخندید او که ما را بسته دید 4520

چونک او مبدل شدست و شادیش ** نیست زین زندان و زین آزادیش

پس به قهر دشمنان چون شاد شد ** چون ازین فتح و ظفر پر باد شد

شاد شد جانش که بر شیران نر ** یافت آسان نصرت و دست و ظفر

پس بدانستیم کو آزاد نیست ** جز به دنیا دلخوش و دلشاد نیست

ورنه چون خندد که اهل آن جهان ** بر بد و نیک‌اند مشفق مهربان 4525