می‌کشند این راه را بیگاروار ** جز کسانی واقف از اسرار کار

جهد کن تا نور تو رخشان شود ** تا سلوک و خدمتت آسان شود

کودکان را می‌بری مکتب به زور ** زانک هستند از فواید چشم‌کور 4585

چون شود واقف به مکتب می‌دود ** جانش از رفتن شکفته می‌شود

می‌رود کودک به مکتب پیچ پیچ ** چون ندید از مزد کار خویش هیچ

چون کند در کیسه دانگی دست‌مزد ** آنگهان بی‌خواب گردد شب چو دزد

جهد کن تا مزد طاعت در رسد ** بر مطیعان آنگهت آید حسد

ائتیا کرها مقلد گشته را ** ائتیا طوعا صفا بسرشته را 4590

این محب حق ز بهر علتی ** و آن دگر را بی غرض خود خلتی

این محب دایه لیک از بهر شیر ** و آن دگر دل داده بهر این ستیر

طفل را از حسن او آگاه نه ** غیر شیر او را ازو دلخواه نه

و آن دگر خود عاشق دایه بود ** بی غرض در عشق یک‌رایه بود

پس محب حق باومید و بترس ** دفتر تقلید می‌خواند بدرس 4595

و آن محب حق ز بهر حق کجاست ** که ز اغراض و ز علتها جداست

گر چنین و گر چنان چون طالبست ** جذب حق او را سوی حق جاذبست

گر محب حق بود لغیره ** کی ینال دائما من خیره

یا محب حق بود لعینه ** لاسواه خائفا من بینه

هر دو را این جست و جوها زان سریست ** این گرفتاری دل زان دلبریست 4600

جذب معشوق عاشق را من حیث لا یعمله العاشق و لا یرجوه و لا یخطر بباله و لا یظهر من ذلک الجذب اثر فی العاشق الا الخوف الممزوج بالیاس مع دوام الطلب

آمدیم اینجا که در صدر جهان ** گر نبودی جذب آن عاشق نهان

ناشکیباکی بدی او از فراق ** کی دوان باز آمدی سوی وثاق

میل معشوقان نهانست و ستیر ** میل عاشق با دو صد طبل و نفیر

یک حکایت هست اینجا ز اعتبار ** لیک عاجز شد بخاری ز انتظار

ترک آن کردیم کو در جست و جوست ** تاکه پیش از مرگ بیند روی دوست 4605

تا رهد از مرگ تا یابد نجات ** زانک دید دوستست آب حیات

هر که دید او نباشد دفع مرگ ** دوست نبود که نه میوه‌ستش نه برگ

کار آن کارست ای مشتاق مست ** کاندر آن کار ار رسد مرگت خوشست

شد نشان صدق ایمان ای جوان ** آنک آید خوش ترا مرگ اندر آن

گر نشد ایمان تو ای جان چنین ** نیست کامل رو بجو اکمال دین 4610

هر که اندر کار تو شد مرگ‌دوست ** بر دل تو بی کراهت دوست اوست

چون کراهت رفت آن خود مرگ نیست ** صورت مرگست و نقلان کردنیست

چون کراهت رفت مردن نفع شد ** پس درست آید که مردن دفع شد

دوست حقست و کسی کش گفت او ** که توی آن من و من آن تو

گوش دار اکنون که عاشق می‌رسد ** بسته عشق او را به حبل من مسد 4615

چون بدید او چهره‌ی صدر جهان ** گوییا پریدش از تن مرغ جان

همچو چوب خشک افتاد آن تنش ** سرد شد از فرق جان تا ناخنش

هرچه کردند از بخور و از گلاب ** نه بجنبید و نه آمد در خطاب

شاه چون دید آن مزعفر روی او ** پس فرود آمد ز مرکب سوی او

گفت عاشق دوست می‌جوید بتفت ** چونک معشوق آمد آن عاشق برفت 4620

عاشق حقی و حق آنست کو ** چون بیاید نبود از تو تای مو

صد چو تو فانیست پیش آن نظر ** عاشقی بر نفی خود خواجه مگر

سایه‌ای و عاشقی بر آفتاب ** شمس آید سایه لا گردد شتاب

داد خواستن پشه از باد به حضرت سلیمان علیه السلام

پشه آمد از حدیقه وز گیاه ** وز سلیمان گشت پشه دادخواه

کای سلیمان معدلت می‌گستری ** بر شیاطین و آدمی‌زاد و پری 4625

مرغ و ماهی در پناه عدل تست ** کیست آن گم‌گشته کش فضلت نجست

داد ده ما را که بس زاریم ما ** بی‌نصیب از باغ و گلزاریم ما

مشکلات هر ضعیفی از تو حل ** پشه باشد در ضعیفی خود مثل

شهره ما در ضعف و اشکسته‌پری ** شهره تو در لطف و مسکین‌پروری

ای تو در اطباق قدرت منتهی ** منتهی ما در کمی و بی‌رهی 4630

داد ده ما را ازین غم کن جدا ** دست گیر ای دست تو دست خدا

پس سلیمان گفت ای انصاف‌جو ** داد و انصاف از که میخواهی بگو