عشق از اول چرا خونی بود ** تا گریزد آنک بیرونی بود

چون فرستادی رسولی پیش زن ** آن رسول از رشک گشتی راه‌زن

ور بسوی زن نبشتی کاتبش ** نامه را تصحیف خواندی نایبش

ور صبا را پیک کردی در وفا ** از غباری تیره گشتی آن صبا

رقعه گر بر پر مرغی دوختی ** پر مرغ از تف رقعه سوختی 4755

راههای چاره را غیرت ببست ** لشکر اندیشه را رایت شکست

بود اول مونس غم انتظار ** آخرش بشکست کی هم انتظار

گاه گفتی کین بلای بی‌دواست ** گاه گفتی نه حیات جان ماست

گاه هستی زو بر آوردی سری ** گاه او از نیستی خوردی بری

چونک بر وی سرد گشتی این نهاد ** جوش کردی گرم چشمه‌ی اتحاد 4760

چونک با بی‌برگی غربت بساخت ** برگ بی‌برگی به سوی او بتاخت

خوشه‌های فکرتش بی‌کاه شد ** شب‌روان را رهنما چون ماه شد

ای بسا طوطی گویای خمش ** ای بسا شیرین‌روان رو ترش

رو به گورستان دمی خامش نشین ** آن خموشان سخن‌گو را ببین

لیک اگر یکرنگ بینی خاکشان ** نیست یکسان حالت چالاکشان 4765

شحم و لحم زندگان یکسان بود ** آن یکی غمگین دگر شادان بود

تو چه دانی تا ننوشی قالشان ** زانک پنهانست بر تو حالشان

بشنوی از قال های و هوی را ** کی ببینی حالت صدتوی را

نقش ما یکسان بضدها متصف ** خاک هم یکسان روانشان مختلف

همچنین یکسان بود آوازها ** آن یکی پر درد و آن پر نازها 4770

بانگ اسپان بشنوی اندر مصاف ** بانگ مرغان بشنوی اندر طواف

آن یکی از حقد و دیگر ز ارتباط ** آن یکی از رنج و دیگر از نشاط

هر که دور از حالت ایشان بود ** پیشش آن آوازها یکسان بود

آن درختی جنبد از زخم تبر ** و آن درخت دیگر از باد سحر

بس غلط گشتم ز دیگ مردریگ ** زانک سرپوشیده می‌جوشید دیگ 4775

جوش و نوش هرکست گوید بیا ** جوش صدق و جوش تزویر و ریا

گر نداری بو ز جان روشناس ** رو دماغی دست آور بوشناس

آن دماغی که بر آن گلشن تند ** چشم یعقوبان هم او روشن کند

هین بگو احوال آن خسته‌جگر ** کز بخاری دور ماندیم ای پسر

یافتن عاشق معشوق را و بیان آنک جوینده یابنده بود کی و من یعمل مثقال ذرة خیرا یره

کان جوان در جست و جو بد هفت سال ** از خیال وصل گشته چون خیال 4780

سایه‌ی حق بر سر بنده بود ** عاقبت جوینده یابنده بود

گفت پیغامبر که چون کوبی دری ** عاقبت زان در برون آید سری

چون نشینی بر سر کوی کسی ** عاقبت بینی تو هم روی کسی

چون ز چاهی می‌کنی هر روز خاک ** عاقبت اندر رسی در آب پاک

جمله دانند این اگر تو نگروی ** هر چه می‌کاریش روزی بدروی 4785

سنگ بر آهن زدی آتش نجست ** این نباشد ور بباشد نادرست

آنک روزی نیستش بخت و نجات ** ننگرد عقلش مگر در نادرات

کان فلان کس کشت کرد و بر نداشت ** و آن صدف برد و صدف گوهر نداشت

بلعم باعور و ابلیس لعین ** سود نامدشان عبادتها و دین

صد هزاران انبیا و ره‌روان ** ناید اندر خاطر آن بدگمان 4790

این دو را گیرد که تاریکی دهد ** در دلش ادبار جز این کی نهد

بس کسا که نان خورد دلشاد او ** مرگ او گردد بگیرد در گلو

پس تو ای ادبار رو هم نان مخور ** تا نیفتی همچو او در شور و شر

صد هزاران خلق نانها می‌خورند ** زور می‌یابند و جان می‌پرورند

تو بدان نادر کجا افتاده‌ای ** گر نه محرومی و ابله زاده‌ای 4795

این جهان پر آفتاب و نور ماه ** او بهشته سر فرو برده به چاه

که اگر حقست پس کو روشنی ** سر ز چه بردار و بنگر ای دنی

جمله عالم شرق و غرب آن نور یافت ** تا تو در چاهی نخواهد بر تو تافت

چه رها کن رو به ایوان و کروم ** کم ستیز اینجا بدان کاللج شوم

هین مگو کاینک فلانی کشت کرد ** در فلان سالی ملخ کشتش بخورد 4800