عقل جزوی را وزیر خود مگیر ** عقل کل را ساز ای سلطان وزیر

مر هوا را تو وزیر خود مساز ** که برآید جان پاکت از نماز

کین هوا پر حرص و حالی‌بین بود ** عقل را اندیشه یوم دین بود 1260

عقل را دو دیده در پایان کار ** بهر آن گل می‌کشد او رنج خار

که نفرساید نریزد در خزان ** باد هر خرطوم اخشم دور از آن

نشستن دیو بر مقام سلیمان علیه‌السلام و تشبه کردن او به کارهای سلیمان علیه‌السلام و فرق ظاهر میان هر دو سلیمان و دیو خویشتن را سلیمان بن داود نام کردن

ورچه عقلت هست با عقل دگر ** یار باش و مشورت کن ای پدر

با دو عقل از بس بلاها وا رهی ** پای خود بر اوج گردونها نهی

دیو گر خود را سلیمان نام کرد ** ملک برد و مملکت را رام کرد 1265

صورت کار سلیمان دیده بود ** صورت اندر سر دیوی می‌نمود

خلق گفتند این سلیمان بی‌صفاست ** از سلیمان تا سلیمان فرقهاست

او چو بیداریست این هم‌چون وسن ** هم‌چنانک آن حسن با این حسن

دیو می‌گفتی که حق بر شکل من ** صورتی کردست خوش بر اهرمن

دیو را حق صورت من داده است ** تا نیندازد شما را او بشست 1270

گر پدید آید به دعوی زینهار ** صورت او را مدارید اعتبار

دیوشان از مکر این می‌گفت لیک ** می‌نمود این عکس در دلهای نیک

نیست بازی با ممیز خاصه او ** که بود تمییز و عقلش غیب‌گو

هیچ سحر و هیچ تلبیس و دغل ** می‌نبندد پرده بر اهل دول

پس همی گفتند با خود در جواب ** بازگونه می‌روی ای کژ خطاب 1275

بازگونه رفت خواهی همچنین ** سوی دوزخ اسفل اندر سافلین

او اگر معزول گشتست و فقیر ** هست در پیشانیش بدر منیر

تو اگر انگشتری را برده‌ای ** دوزخی چون زمهریر افسرده‌ای

ما ببوش و عارض و طاق و طرنب ** سر کجا که خود همی ننهیم سنب

ور به غفلت ما نهیم او را جبین ** پنجه‌ی مانع برآید از زمین 1280

که منه آن سر مرین سر زیر را ** هین مکن سجده مرین ادبار را

کردمی من شرح این بس جان‌فزا ** گر نبودی غیرت و رشک خدا

هم قناعت کن تو بپذیر این قدر ** تا بگویم شرح این وقتی دگر

نام خود کرده سلیمان نبی ** روی‌پوشی می‌کند بر هر صبی

در گذر از صورت و از نام خیز ** از لقب وز نام در معنی گریز 1285

پس بپرس از حد او وز فعل او ** در میان حد و فعل او را بجو

درآمدن سلیمان علیه‌السلام هر روز در مسجد اقصی بعد از تمام شدن جهت عبادت و ارشاد عابدان و معتکفان و رستن عقاقیر در مسجد

هر صباحی چون سلیمان آمدی ** خاضع اندر مسجد اقصی شدی

نوگیاهی رسته دیدی اندرو ** پس بگفتی نام و نفع خود بگو

تو چه دارویی چیی نامت چیست ** تو زیان کی و نفعت بر کیست

پس بگفتی هر گیاهی فعل و نام ** که من آن را جانم و این را حمام 1290

من مرین را زهرم و او را شکر ** نام من اینست بر لوح از قدر

پس طبیبان از سلیمان زان گیا ** عالم و دانا شدندی مقتدی

تا کتبهای طبیبی ساختند ** جسم را از رنج می‌پرداختند

این نجوم و طب وحی انبیاست ** عقل و حس را سوی بی‌سو ره کجاست

عقل جزوی عقل استخراج نیست ** جز پذیرای فن و محتاج نیست 1295

قابل تعلیم و فهمست این خرد ** لیک صاحب وحی تعلیمش دهد

جمله حرفتها یقین از وحی بود ** اول او لیک عقل آن را فزود

هیچ حرفت را ببین کین عقل ما ** تاند او آموختن بی‌اوستا

گرچه اندر مکر موی‌اشکاف بد ** هیچ پیشه رام بی‌استا نشد

دانش پیشه ازین عقل ار بدی ** پیشه‌ی بی‌اوستا حاصل شدی 1300

آموختن پیشه گورکنی قابیل از زاغ پیش از آنک در عالم علم گورکنی و گور بود

کندن گوری که کمتر پیشه بود ** کی ز فکر و حیله و اندیشه بود

گر بدی این فهم مر قابیل را ** کی نهادی بر سر او هابیل را

که کجا غایب کنم این کشته را ** این به خون و خاک در آغشته را

دید زاغی زاغ مرده در دهان ** بر گرفته تیز می‌آمد چنان

از هوا زیر آمد و شد او به فن ** از پی تعلیم او را گورکن 1305

پس به چنگال از زمین انگیخت گرد ** زود زاغ مرده را در گور کرد

دفن کردش پس بپوشیدش به خاک ** زاغ از الهام حق بد علم‌ناک