نیست آن سو رنج فکرت بر دماغ ** که دماغ و عقل روید دشت و باغ

سوی دشت از دشت نکته بشنوی ** سوی باغ آیی شود نخلت روی

اندرین ره ترک کن طاق و طرنب ** تا قلاوزت نجنبد تو مجنب

هر که او بی سر بجنبد دم بود ** جنبشش چون جنبش کزدم بود 1430

کژرو و شب کور و زشت و زهرناک ** پیشه‌ی او خستن اجسام پاک

سر بکوب آن را که سرش این بود ** خلق و خوی مستمرش این بود

خود صلاح اوست آن سر کوفتن ** تا رهد جان‌ریزه‌اش زان شوم‌تن

واستان آن دست دیوانه سلاح ** تا ز تو راضی شود عدل و صلاح

چون سلاحش هست و عقلش نه ببند ** دست او را ورنه آرد صد گزند 1435

بیان آنک حصول علم و مال و جاه بدگوهران را فضیحت اوست و چون شمشیریست کی افتادست به دست راه‌زن

بدگهر را علم و فن آموختن ** دادن تیغی به دست راه‌زن

تیغ دادن در کف زنگی مست ** به که آید علم ناکس را به دست

علم و مال و منصب و جاه و قران ** فتنه آمد در کف بدگوهران

پس غزا زین فرض شد بر مومنان ** تا ستانند از کف مجنون سنان

جان او مجنون تنش شمشیر او ** واستان شمشیر را زان زشت‌خو 1440

آنچ منصب می‌کند با جاهلان ** از فضیحت کی کند صد ارسلان

عیب او مخفیست چون آلت بیافت ** مارش از سوراخ بر صحرا شتافت

جمله صحرا مار و کزدم پر شود ** چونک جاهل شاه حکم مر شود

مال و منصب ناکسی که آرد به دست ** طالب رسوایی خویش او شدست

یا کند بخل و عطاها کم دهد ** یا سخا آرد بنا موضع نهد 1445

شاه را در خانه‌ی بیذق نهد ** این چنین باشد عطا که احمق دهد

حکم چون در دست گمراهی فتاد ** جاه پندارید در چاهی فتاد

راه نمی‌داند قلاووزی کند ** جان زشت او جهان‌سوزی کند

طفل راه فقر چون پیری گرفت ** پی‌روان را غول ادباری گرفت

که بیا تا ماه بنمایم ترا ** ماه را هرگز ندید آن بی‌صفا 1450

چون نمایی چون ندیدستی به عمر ** عکس مه در آب هم ای خام غمر

احمقان سرور شدستند و ز بیم ** عاقلان سرها کشیده در گلیم

تفسیر یا ایها المزمل

خواند مزمل نبی را زین سبب ** که برون آ از گلیم ای بوالهرب

سر مکش اندر گلیم و رو مپوش ** که جهان جسمیست سرگردان تو هوش

هین مشو پنهان ز ننگ مدعی ** که تو داری شمع وحی شعشعی 1455

هین قم اللیل که شمعی ای همام ** شمع اندر شب بود اندر قیام

بی‌فروغت روز روشن هم شبست ** بی‌پناهت شیر اسیر ارنبست

باش کشتیبان درین بحر صفا ** که تو نوح ثانیی ای مصطفی

ره شناسی می‌بباید با لباب ** هر رهی را خاصه اندر راه آب

خیز بنگر کاروان ره‌زده ** هر طرف غولیست کشتیبان شده 1460

خضر وقتی غوث هر کشتی توی ** هم‌چو روح‌الله مکن تنها روی

پیش این جمعی چو شمع آسمان ** انقطاع و خلوت آری را بمان

وقت خلوت نیست اندر جمع آی ** ای هدی چون کوه قاف و تو همای

بدر بر صدر فلک شد شب روان ** سیر را نگذارد از بانگ سگان

طاعنان هم‌چون سگان بر بدر تو ** بانگ می‌دارند سوی صدر تو 1465

این سگان کرند از امر انصتوا ** از سفه و عوع کنان بر بدر تو

هین بمگذار ای شفا رنجور را ** تو ز خشم کر عصای کور را

نه تو گفتی قاید اعمی به راه ** صد ثواب و اجر یابد از اله

هر که او چل گام کوری را کشد ** گشت آمرزیده و یابد رشد

پس بکش تو زین جهان بی‌قرار ** جوق کوران را قطار اندر قطار 1470

کار هادی این بود تو هادیی ** ماتم آخر زمان را شادیی

هین روان کن ای امام المتقین ** این خیال‌اندیشگان را تا یقین

هر که در مکر تو دارد دل گرو ** گردنش را من زنم تو شاد رو

بر سر کوریش کوریها نهم ** او شکر پندارد و زهرش دهم

عقلها از نور من افروختند ** مکرها از مکر من آموختند 1475

چیست خود آلاجق آن ترکمان ** پیش پای نره پیلان جهان