English    Türkçe    فارسی   

4
2220-2269

  • از حدث شستم خدایا پوست را ** از حوادث تو بشو این دوست را 2220
  • O God, I have washed my skin clean of ordure: do Thou wash this beloved (spirit) clean of worldly taints.”
  • شخصی به وقت استنجا می‌گفت اللهم ارحنی رائحة الجنه به جای آنک اللهم اجعلنی من التوابین واجعلنی من المتطهرین کی ورد استنجاست و ورد استنجا را به وقت استنشاق می‌گفت عزیزی بشنید و این را طاقت نداشت
  • A certain person used to say at the time of abstersion, "O God, let me smell the sweet odour of Paradise" instead of "O God, make me one of those who repent much, and make me one of those who purify themselves," which is the (proper) form of prayer in abstersion; and he (also) used to recite the formula proper to abstersion at the time of rinsing his nose. A venerable man heard (him) and could not endure it.
  • آن یکی در وقت استنجا بگفت ** که مرا با بوی جنت دار جفت
  • A certain one said at the time of abstersion, “(O God), unite me with the scent of Paradise!”
  • گفت شخصی خوب ورد آورده‌ای ** لیک سوراخ دعا گم کرده‌ای
  • (Thereupon) a person said, “You have used a good formula, but you have missed the (proper) hole for the prayer.
  • این دعا چون ورد بینی بود چون ** ورد بینی را تو آوردی به کون
  • Since this prayer was the formula applicable to the nose, why have you applied the nose-formula to the arse?
  • رایحه‌ی جنت ز بینی یافت حر ** رایحه‌ی جنت کم آید از دبر
  • One free (from sensuality) gets the odour of Paradise from his nose: how should the odour of Paradise come from the rump?”
  • ای تواضع برده پیش ابلهان ** وی تکبر برده تو پیش شهان 2225
  • O thou who hast brought humility into the presence of fools, and O thou who hast brought pride into the presence of (spiritual) kings,
  • آن تکبر بر خسان خوبست و چست ** هین مرو معکوس عکسش بند تست
  • The pride shown to the base is goodly and fitting. Take heed, do not behave in the reverse manner: the reverse thereof is (the cause of) thy bondage.
  • از پی سوراخ بینی رست گل ** بو وظیفه‌ی بینی آمد ای عتل
  • The rose grew for the sake of the nostrils: sweet scent is the stipend of the nose, O churl.
  • بوی گل بهر مشامست ای دلیر ** جای آن بو نیست این سوراخ زیر
  • The scent of the rose is for organs of smell, O bold man: this hole below is not the place for that scent.
  • کی ازین جا بوی خلد آید ترا ** بو ز موضع جو اگر باید ترا
  • How should the scent of Paradise come to thee from this place? If thou requirest the (sweet) scent, seek it from its (proper) place.
  • هم‌چنین حب الوطن باشد درست ** تو وطن بشناس ای خواجه نخست 2230
  • Likewise, “love of country” is right, (but) first, O master, know (what really is) thy country.
  • گفت آن ماهی زیرک ره کنم ** دل ز رای و مشورتشان بر کنم
  • That sagacious fish said, “I will journey, I will withdraw my heart from their advice and counsel.”
  • نیست وقت مشورت هین راه کن ** چون علی تو آه اندر چاه کن
  • ’Tis no time for counsel. Hark, journey! Like ‘Alí, sigh (the secret) into the well.
  • محرم آن آه کم‌یابست بس ** شب رو و پنهان‌روی کن چون عسس
  • Very seldom is there found a fit confidant for that sigh: go by night and let thy movement be hidden, like (that of) the night-patrol.
  • سوی دریا عزم کن زین آب‌گیر ** بحر جو و ترک این گرداب گیر
  • Set out from this lake towards the sea: seek the sea and take leave of this whirlpool.
  • سینه را پا ساخت می‌رفت آن حذور ** از مقام با خطر تا بحر نور 2235
  • That wary (fish) made its breast o afoot (swam away) and was going from its perilous abode to the sea of light,
  • هم‌چو آهو کز پی او سگ بود ** می‌دود تا در تنش یک رگ بود
  • Like the deer of which a dog is in pursuit and which keeps running so long as there is a single nerve in its body.
  • خواب خرگوش و سگ اندر پی خطاست ** خواب خود در چشم ترسنده کجاست
  • Hare’s sleep (heedlessness) with the dog in pursuit is a sin: how indeed is sleep (dwelling) in the eye of him who hath fear?
  • رفت آن ماهی ره دریا گرفت ** راه دور و پهنه‌ی پهنا گرفت
  • That fish departed and took the way to the sea: it took the far way and the vast expanse.
  • رنجها بسیار دید و عاقبت ** رفت آخر سوی امن و عافیت
  • It suffered many afflictions, and in the end it went after all towards safety and welfare.
  • خویشتن افکند در دریای ژرف ** که نیابد حد آن را هیچ طرف 2240
  • It cast itself into the deep Sea whose bound no eye can reach.
  • پس چو صیادان بیاوردند دام ** نیم‌عاقل را از آن شد تلخ کام
  • So when the fishermen brought their net (to the lake), the half-intelligent (fish) was bitterly grieved thereat.
  • گفت اه من فوت کردم فرصه را ** چون نگشتم همره آن رهنما
  • And said, “Alas, I have lost the opportunity: how did not I accompany that guide?
  • ناگهان رفت او ولیکن چونک رفت ** می‌ببایستم شدن در پی بتفت
  • He went off suddenly, but seeing that he went I ought to have gone after him in hot haste.”
  • بر گذشته حسرت آوردن خطاست ** باز ناید رفته یاد آن هباست
  • ‘Tis wrong to regret the past: what is gone will not come back: to remember it is of no avail.
  • قصه‌ی آن مرغ گرفته کی وصیت کرد کی بر گذشته پشیمانی مخور تدارک وقت اندیش و روزگار مبر در پشیمانی
  • Story of the captive bird which gave the (following) injunctions: do not feel sorrow for what is past, think about taking precaution for the present (need), and do not spend time in repenting.
  • آن یکی مرغی گرفت از مکر و دام ** مرغ او را گفت ای خواجه‌ی همام 2245
  • A certain man caught a bird by guile and trap: the bird said to him, “O noble sire,
  • به تو بسی گاوان و میشان خورده‌ای ** تو بسی اشتر به قربان کرده‌ای
  • Thou hast eaten many oxen and sheep, thou hast sacrificed many camels;
  • تو نگشتی سیر زانها در زمن ** هم نگردی سیر از اجزای من
  • Thou hast never in the world been sated by them, neither wilt thou be sated by my limbs.
  • هل مرا تا که سه پندت بر دهم ** تا بدانی زیرکم یا ابلهم
  • Let me go, that I may bestow on thee three counsels, that thou mayst perceive whether I am wise or foolish.
  • اول آن پند هم در دست تو ** ثانیش بر بام کهگل بست تو
  • (I will give thee) the first of those counsels on thy hand, the second of them on thy plastered roof,
  • وآن سوم پند دهم من بر درخت ** که ازین سه پند گردی نیکبخت 2250
  • And the third counsel I will give thee on a tree. (Let me go), for thou wilt become fortunate through these three counsels.
  • آنچ بر دستست اینست آن سخن ** که محالی را ز کس باور مکن
  • (As for) that saying which is (to be said) on thy hand, ’tis this: ‘do not believe an absurdity (when thou hearest it) from any one.’”
  • بر کفش چون گفت اول پند زفت ** گشت آزاد و بر آن دیوار رفت
  • When it (the bird) had uttered the first grave counsel on his palm, it became free and went (to perch) on the wall (of his house),
  • گفت دیگر بر گذشته غم مخور ** چون ز تو بگذشت زان حسرت مبر
  • And said, “The second is, ‘do not grieve over (what is) past: when it has passed from thee, do not feel regret for it.’”
  • بعد از آن گفتش که در جسمم کتیم ** ده درمسنگست یک در یتیم
  • After that, it said to him, “In my body is concealed a solitary (large and precious) pearl, ten dirhems in weight.
  • دولت تو بخت فرزندان تو ** بود آن گوهر به حق جان تو 2255
  • By thy soul's truth (as sure as thou livest), that jewel was thy fortune and the luck of thy children.
  • فوت کردی در که روزی‌ات نبود ** که نباشد مثل آن در در وجود
  • Thou hast missed the pearl, for it was not thy appointed lot (to gain it)—a pearl the like of which is not in existence.”
  • آنچنان که وقت زادن حامله ** ناله دارد خواجه شد در غلغله
  • Even as a woman big with child keeps wailing at the time of parturition, so the Khwája began to cry out clamorously.
  • مرغ گفتش نی نصیحت کردمت ** که مبادا بر گذشته‌ی دی غمت
  • The bird said to him, “Did not I admonish thee, saying, ‘Let there be no grief in thee for what passed yesterday’?
  • چون گذشت و رفت غم چون می‌خوری ** یا نکردی فهم پندم یا کری
  • Since it is past and gone, why art thou grieving? Either thou didst not understand my counsel or thou art deaf.
  • وان دوم پندت بگفتم کز ضلال ** هیچ تو باور مکن قول محال 2260
  • And (as regards) the second counsel I gave thee, (namely), ‘Do not from misguidedness put any belief in an absurd statement,’
  • من نیم خود سه درمسنگ ای اسد ** ده درمسنگ اندرونم چون بود
  • O lion, I myself do not weigh ten dirhems: how should the weight of ten dirhems be within me?”
  • خواجه باز آمد به خود گفتا که هین ** باز گو آن پند خوب سیومین
  • The Khwája came back to himself (recovered his wits) and said, “Hark, disclose the third (piece of) excellent counsel.”
  • گفت آری خوش عمل کردی بدان ** تا بگویم پند ثالث رایگان
  • “Yes,” said the bird, “thou hast made good use of those (former counsels), that I should tell (thee) the third counsel in vain!”
  • پند گفتن با جهول خوابناک ** تخت افکندن بود در شوره خاک
  • To give counsel to a sleepy ignoramus is to scatter seed in nitrous soil.
  • چاک حمق و جهل نپذیرد رفو ** تخم حکمت کم دهش ای پندگو 2265
  • The rent of folly and ignorance does not admit of being patched up: do not give the seed of wisdom to him (the fool), O counsellor.
  • چاره اندیشیدن آن ماهی نیم‌عاقل و خود را مرده کردن
  • How the half-intelligent fish devised a means (of escape) and feigned to be dead.
  • گفت ماهی دگر وقت بلا ** چونک ماند از سایه‌ی عاقل جدا
  • The second fish said in the hour of tribulation, when he was left sundered from the shadow (protection) of the intelligent one,
  • کو سوی دریا شد و از غم عتیق ** فوت شد از من چنان نیکو رفیق
  • “He hath gone towards the sea and is freed from sorrow: such a good comrade hath been lost to me!
  • لیک زان نندیشم و بر خود زنم ** خویشتن را این زمان مرده کنم
  • But I will not think of that and will attend to myself: at this (present) time I will feign to be dead.
  • پس برآرم اشکم خود بر زبر ** پشت زیر و می‌روم بر آب بر
  • Then I will turn my belly upwards and my back downwards and will move on the water.