جمله عالم گر بود نور و صور ** چشم را باشد از آن خوبی خبر

چشم بستی گوش می‌آری به پیش ** تا نمایی زلف و رخساره‌ی به تیش

گوش گوید من به صورت نگروم ** صورت ار بانگی زند من بشنوم

عالمم من لکی اندر فن خویش ** فن من جز حرف و صوتی نیست بیش 2390

هین بیا بینی ببین این خوب را ** نیست در خور بینی این مطلوب را

گر بود مشک و گلابی بو برم ** فن من اینست و علم و مخبرم

کی ببینم من رخ آن سیم‌ساق ** هین مکن تکلیف ما لیس یطاق

باز حس کژ نبیند غیر کژ ** خواه کژ غژ پیش او یا راست غژ

چشم احول از یکی دیدن یقین ** دانک معزولست ای خواجه معین 2395

تو که فرعونی همه مکری و زرق ** مر مرا از خود نمی‌دانی تو فرق

منگر از خود در من ای کژباز تو ** تا یکی تو را نبینی تو دوتو

بنگر اندر من ز من یک ساعتی ** تا ورای کون بینی ساحتی

وا رهی از تنگی و از ننگ و نام ** عشق اندر عشق بینی والسلام

پس بدانی چونک رستی از بدن ** گوش و بینی چشم می‌داند شدن 2400

راست گفتست آن شه شیرین‌زبان ** چشم گرد مو به موی عارفان

چشم را چشمی نبود اول یقین ** در رحم بود او جنین گوشتین

علت دیدن مدان پیه ای پسر ** ورنه خواب اندر ندیدی کس صور

آن پری و دیو می‌بیند شبیه ** نیست اندر دیدگاه هر دو پیه

نور را با پیه خود نسبت نبود ** نسبتش بخشید خلاق ودود 2405

آدمست از خاک کی ماند به خاک ** جنیست از نار بی‌هیچ اشتراک

نیست مانندای آتش آن پری ** گر چه اصلش اوست چون می‌بنگری

مرغ از بادست و کی ماند به باد ** نامناسب را خدا نسبت به داد

نسبت این فرعها با اصلها ** هست بی‌چون ار چه دادش وصلها

آدمی چون زاده‌ی خاک هباست ** این پسر را با پدر نسبت کجاست 2410

نسبتی گر هست مخفی از خرد ** هست بی‌چون و خرد کی پی برد

باد را بی چشم اگر بینش نداد ** فرق چون می‌کرد اندر قوم عاد

چون همی دانست مومن از عدو ** چون همی دانست می را از کدو

آتش نمرود را گر چشم نیست ** با خلیلش چون تجشم کردنیست

گر نبودی نیل را آن نور و دید ** از چه قبطی را ز سبطی می‌گزید 2415

گرنه کوه و سنگ با دیدار شد ** پس چرا داود را او یار شد

این زمین را گر نبودی چشم جان ** از چه قارون را فرو خورد آنچنان

گر نبودی چشم دل حنانه را ** چون بدیدی هجر آن فرزانه را

سنگ‌ریزه گر نبودی دیده‌ور ** چون گواهی دادی اندر مشت در

ای خرد بر کش تو پر و بالها ** سوره بر خوان زلزلت زلزالها 2420

در قیامت این زمین بر نیک و بد ** کی ز نادیده گواهیها دهد

که تحدث حالها و اخبارها ** تظهر الارض لنا اسرارها

این فرستادن مرا پیش تو میر ** هست برهانی که بد مرسل خبیر

کین چنین دارو چنین ناسور را ** هست درخور از پی میسور را

واقعاتی دیده بودی پیش ازین ** که خدا خواهد مرا کردن گزین 2425

من عصا و نور بگرفته به دست ** شاخ گستاخ ترا خواهم شکست

واقعات سهمگین از بهر این ** گونه گونه می‌نمودت رب دین

در خور سر بد و طغیان تو ** تا بدانی کوست درخوردان تو

تا بدانی کو حکیمست و خبیر ** مصلح امراض درمان‌ناپذیر

تو به تاویلات می‌گشتی از آن ** کور و گر کین هست از خواب گران 2430

وآن طبیب و آن منجم در لمع ** دید تعبیرش بپوشید از طمع

گفت دور از دولت و از شاهیت ** که درآید غصه در آگاهیت

از غذای مختلف یا از طعام ** طبع شوریده همی‌بیند منام

زانک دید او که نصیحت‌جو نه‌ای ** تند و خون‌خواری و مسکین‌خو نه‌ای

پادشاهان خون کنند از مصلحت ** لیک رحمتشان فزونست از عنت 2435

شاه را باید که باشد خوی رب ** رحمت او سبق دارد بر غضب