تا که نورش کامل آمد در زمین ** تاجران را رحمة للعالمین

لیک بر قلاب مبغوضست و سخت ** زانک ازو شد کاسد او را نقد و رخت 25

پس عدو جان صرافست قلب ** دشمن درویش کی بود غیر کلب

انبیا با دشمنان بر می‌تنند ** پس ملایک رب سلم می‌زنند

کین چراغی را که هست او نور کار ** از پف و دمهای دزدان دور دار

دزد و قلابست خصم نور بس ** زین دو ای فریادرس فریاد رس

روشنی بر دفتر چارم بریز ** کفتاب از چرخ چارم کرد خیز 30

هین ز چارم نور ده خورشیدوار ** تا بتابد بر بلاد و بر دیار

هر کش افسانه بخواند افسانه است ** وآنک دیدش نقد خود مردانه است

آب نیلست و به قبطی خون نمود ** قوم موسی را نه خون بد آب بود

دشمن این حرف این دم در نظر ** شد ممثل سرنگون اندر سقر

ای ضیاء الحق تو دیدی حال او ** حق نمودت پاسخ افعال او 35

دیده‌ی غیبت چو غیبست اوستاد ** کم مبادا زین جهان این دید و داد

این حکایت را که نقد وقت ماست ** گر تمامش می‌کنی اینجا رواست

ناکسان را ترک کن بهر کسان ** قصه را پایان بر و مخلص رسان

این حکایت گر نشد آنجا تمام ** چارمین جلدست آرش در نظام

تمامی حکایت آن عاشق که از عسس گریخت در باغی مجهول خود معشوق را در باغ یافت و عسس را از شادی دعای خیر می‌کرد و می‌گفت کی عسی ان تکرهوا شیا و هو خیر لکم

اندر آن بودیم کان شخص از عسس ** راند اندر باغ از خوفی فرس 40

بود اندر باغ آن صاحب‌جمال ** کز غمش این در عنا بد هشت سال

سایه‌ی او را نبود امکان دید ** هم‌چو عنقا وصف او را می‌شنید

جز یکی لقیه که اول از قضا ** بر وی افتاد و شد او را دلربا

بعد از آن چندان که می‌کوشید او ** خود مجالش می‌نداد آن تندخو

نه بلا به چاره بودش نه به مال ** چشم پر و بی‌طمع بود آن نهال 45

عاشق هر پیشه‌ای و مطلبی ** حق بیالود اول کارش لبی

چون بدان آسیب در جست آمدند ** پیش پاشان می‌نهد هر روز بند

چون در افکندش بجست و جوی کار ** بعد از آن در بست که کابین بیار

هم بر آن بو می‌تنند و می‌روند ** هر دمی راجی و آیس می‌شوند

هر کسی را هست اومید بری ** که گشادندش در آن روزی دری 50

باز در بستندش و آن درپرست ** بر همان اومید آتش پا شدست

چون درآمد خوش در آن باغ آن جوان ** خود فرو شد پا به گنجش ناگهان

مر عسس را ساخته یزدان سبب ** تا ز بیم او دود در باغ شب

بیند آن معشوقه را او با چراغ ** طالب انگشتری در جوی باغ

پس قرین می‌کرد از ذوق آن نفس ** با ثنای حق دعای آن عسس 55

که زیان کردم عسس را از گریز ** بیست چندان سیم و زر بر وی بریز

از عوانی مر ورا آزاد کن ** آنچنان که شادم او را شاد کن

سعد دارش این جهان و آن جهان ** از عوانی و سگی‌اش وا رهان

گرچه خوی آن عوان هست ای خدا ** که هماره خلق را خواهد بلا

گر خبر آید که شه جرمی نهاد ** بر مسلمانان شود او زفت و شاد 60

ور خبر آید که شه رحمت نمود ** از مسلمانان فکند آن را به جود

ماتمی در جان او افتد از آن ** صد چنین ادبارها دارد عوان

او عوان را در دعا در می‌کشید ** کز عوان او را چنان راحت رسید

بر همه زهر و برو تریاق بود ** آن عوان پیوند آن مشتاق بود

پس بد مطلق نباشد در جهان ** بد به نسبت باشد این را هم بدان 65

در زمانه هیچ زهر و قند نیست ** که یکی را پا دگر را بند نیست

مر یکی را پا دگر را پای‌بند ** مر یکی را زهر و بر دیگر چو قند

زهر مار آن مار را باشد حیات ** نسبتش با آدمی باشد ممات

خلق آبی را بود دریا چو باغ ** خلق خاکی را بود آن مرگ و داغ

همچنین بر می‌شمر ای مرد کار ** نسبت این از یکی کس تا هزار 70

زید اندر حق آن شیطان بود ** در حق شخصی دگر سلطان بود

آن بگوید زید صدیق سنیست ** وین بگوید زید گبر کشتنیست

زيد يك ذات است بر آن يك جنان ** او بر اين ديگر همه رنج و زيان