یک مناره در ثنای منکران ** کو درین عالم که تا باشد نشان

یک مناره در ثنای منکران ** کو درین عالم که تا باشد نشان 2870

منبری کو که بر آنجا مخبری ** یاد آرد روزگار منکری

روی دینار و درم از نامشان ** تا قیامت می‌دهد زین حق نشان

سکه‌ی شاهان همی گردد دگر ** سکه‌ی احمد ببین تا مستقر

بر رخ نقره و یا روی زری ** وا نما بر سکه نام منکری

خود مگیر این معجز چون آفتاب ** صد زبان بین نام او ام‌الکتاب 2875

زهره نی کس را که یک حرفی از آن ** یا بدزدد یا فزاید در بیان

یار غالب شو که تا غالب شوی ** یار مغلوبان مشو هین ای غوی

حجت منکر همین آمد که من ** غیر این ظاهر نمی‌بینم وطن

هیچ نندیشد که هر جا ظاهریست ** آن ز حکمتهای پنهان مخبریست

فایده‌ی هر ظاهری خود باطنیست ** هم‌چو نفع اندر دواها کامنست 2880

تفسیر این آیت کی و ما خلقنا السموات والارض و ما بینهما الا بالحق نیافریدمشان بهر همین کی شما می‌بینید بلک بهر معنی و حکمت باقیه کی شما نمی‌بینید آن را

هیچ نقاشی نگارد زین نقش ** بی امید نفع بهر عین نقش

بلک بهر میهمانان و کهان ** که به فرجه وارهند از اندهان

شادی بچگان و یاد دوستان ** دوستان رفته را از نقش آن

هیچ کوزه‌گر کند کوزه شتاب ** بهر عین کوزه نه بر بوی آب

هیچ کاسه گر کند کاسه تمام ** بهر عین کاسه نه بهر طعام 2885

هیچ خطاطی نویسد خط به فن ** بهر عین خط نه بهر خواندن

نقش ظاهر بهر نقش غایبست ** وان برای غایب دیگر ببست

تا سوم چارم دهم بر می‌شمر ** این فواید را به مقدار نظر

هم‌چو بازیهای شطرنج ای پسر ** فایده‌ی هر لعب در تالی نگر

این نهادند بهر آن لعب نهان ** وان برای آن و آن بهر فلان 2890

هم‌چنین دیده جهات اندر جهات ** در پی هم تا رسی در برد و مات

اول از بهر دوم باشد چنان ** که شدن بر پایه‌های نردبان

و آن دوم بهر سوم می‌دان تمام ** تا رسی تو پایه پایه تا به بام

شهوت خوردن ز بهر آن منی ** آن منی از بهر نسل و روشنی

کندبینش می‌نبیند غیر این ** عقل او بی‌سیر چون نبت زمین 2895

نبت را چه خوانده چه ناخوانده ** هست پای او به گل در مانده

گر سرش جنبد پیر باد رو ** تو به سر جنبانیش غره مشو

آن سرش گوید سمعنا ای صبا ** پای او گوید عصینا خلنا

چون ندارد سیر می‌راند چون عام ** بر توکل می‌نهد چون کور گام

بر توکل تا چه آید در نبرد ** چون توکل کردن اصحاب نرد 2900

وآن نظرهایی که آن افسرده نیست ** جز رونده و جز درنده‌ی پرده نیست

آنچ در ده سال خواهد آمدن ** این زمان بیند به چشم خویشتن

هم‌چنین هر کس به اندازه‌ی نظر ** غیب و مستقبل ببیند خیر وشر

چونک سد پیش و سد پس نماند ** شد گذاره چشم و لوح غیب خواند

چون نظر پس کرد تا بدو وجود ** ماجرا و آغاز هستی رو نمود 2905

بحث املاک زمین با کبریا ** در خلیفه کردن بابای ما

چون نظر در پیش افکند او بدید ** آنچ خواهد بود تا محشر پدید

پس ز پس می‌بیند او تا اصل اصل ** پیش می‌بیند عیان تا روز فصل

هر کسی اندازه‌ی روشن‌دلی ** غیب را بیند به قدر صیقلی

هر که صیقل بیش کرد او بیش دید ** بیشتر آمد برو صورت پدید 2910

گر تو گویی کان صفا فضل خداست ** نیز این توفیق صیقل زان عطاست

قدر همت باشد آن جهد و دعا ** لیس للانسان الا ما سعی

واهب همت خداوندست و بس ** همت شاهی ندارد هیچ خس

نیست تخصیص خدا کس را به کار ** مانع طوع و مراد و اختیار

لیک چون رنجی دهد بدبخت را ** او گریزاند به کفران رخت را 2915

نیکبختی را چو حق رنجی دهد ** رخت را نزدیکتر وا می‌نهد

بددلان از بیم جان در کارزار ** کرده اسباب هزیمت اختیار

پردلان در جنگ هم از بیم جان ** حمله کرده سوی صف دشمنان

رستمان را ترس و غم وا پیش برد ** هم ز ترس آن بددل اندر خویش مرد