قشرهای خشک را جا آتش است ** قشر پیوسته به مغز جان خوش است

مغز خود از مرتبه‌ی خوش برترست ** برترست از خوش که لذت گسترست

این سخن پایان ندارد باز گرد ** تا برآرد موسیم از بحر گرد 3285

درخور عقل عوام این گفته شد ** از سخن باقی آن بنهفته شد

زر عقلت ریزه است ای متهم ** بر قراضه مهر سکه چون نهم

عقل تو قسمت شده بر صد مهم ** بر هزاران آرزو و طم و رم

جمع باید کرد اجزا را به عشق ** تا شوی خوش چون سمرقند و دمشق

جو جوی چون جمع گردی ز اشتباه ** پس توان زد بر تو سکه‌ی پادشاه 3290

ور ز مثقالی شوی افزون تو خام ** از تو سازد شه یکی زرینه جام

پس برو هم نام و هم القاب شاه ** باشد و هم صورتش ای وصل خواه

تا که معشوقت بود هم نان هم آب ** هم چراغ و شاهد و نقل شراب

جمع کن خود را جماعت رحمتست ** تا توانم با تو گفتن آنچ هست

زانک گفتن از برای باوریست ** جان شرک از باوری حق بریست 3295

جان قسمت گشته بر حشو فلک ** در میان شصت سودا مشترک

پس خموشی به دهد او را ثبوت ** پس جواب احمقان آمد سکوت

این همی‌دانم ولی مستی تن ** می‌گشاید بی‌مراد من دهن

آنچنان که از عطسه و از خامیاز ** این دهان گردد بناخواه تو باز

تفسیر این حدیث کی ائنی لاستغفر الله فی کل یوم سبعین مرة

هم‌چو پیغامبر ز گفتن وز نثار ** توبه آرم روز من هفتاد بار 3300

لیک آن مستی شود توبه‌شکن ** منسی است این مستی تن جامه کن

حکمت اظهار تاریخ دراز ** مستیی انداخت در دانای راز

راز پنهان با چنین طبل و علم ** آب جوشان گشته از جف القلم

رحمت بی‌حد روانه هر زمان ** خفته‌اید از درک آن ای مردمان

جامه‌ی خفته خورد از جوی آب ** خفته اندر خواب جویای سراب 3305

می‌رود که آنجای بوی آب هست ** زین تفکر راه را بر خویش بست

زانک آنجا گفت زینجا دور شد ** بر خیالی از حقی مهجور شد

دوربینانند و بس خفته‌روان ** رحمتی آریدشان ای ره‌روان

من ندیدم تشنگی خواب آورد ** خواب آرد تشنگی بی‌خرد

خود خرد آنست کو از حق چرید ** نه خرد کان را عطارد آورید 3310

بیان آنک عقل جزوی تا بگور بیش نبیند در باقی مقلد اولیا و انبیاست

پیش‌بینی این خرد تا گور بود ** وآن صاحب دل به نفخ صور بود

این خرد از گور و خاکی نگذرد ** وین قدم عرصه‌ی عجایب نسپرد

زین قدم وین عقل رو بیزار شو ** چشم غیبی جوی و برخوردار شو

هم‌چو موسی نور کی یابد ز جیب ** سخره‌ی استاد و شاگردان کتاب

زین نظر وین عقل ناید جز دوار ** پس نظر بگذار و بگزین انتظار 3315

از سخن‌گویی مجویید ارتفاع ** منتظر را به ز گفتن استماع

منصب تعلیم نوع شهوتست ** هر خیال شهوتی در ره بتست

گر بفضلش پی ببردی هر فضول ** کی فرستادی خدا چندین رسول

عقل جزوی هم‌چو برقست و درخش ** در درخشی کی توان شد سوی وخش

نیست نور برق بهر رهبری ** بلک امریست ابر را که می‌گری 3320

برق عقل ما برای گریه است ** تا بگرید نیستی در شوق هست

عقل کودک گفت بر کتاب تن ** لیک نتواند به خود آموختن

عقل رنجور آردش سوی طبیب ** لیک نبود در دوا عقلش مصیب

نک شیاطین سوی گردون می‌شدند ** گوش بر اسرار بالا می‌زدند

می‌ربودند اندکی زان رازها ** تا شهب می‌راندشان زود از سما 3325

که روید آنجا رسولی آمدست ** هر چه می‌خواهید زو آید به دست

گر همی‌جویید در بی‌بها ** ادخلوا الابیات من ابوابها

می‌زن آن حلقه‌ی در و بر باب بیست ** از سوی بام فلکتان راه نیست

نیست حاجتتان بدین راه دراز ** خاکیی را داده‌ایم اسرار راز

پیش او آیید اگر خاین نیید ** نیشکر گردید ازو گرچه نیید 3330

سبزه رویاند ز خاکت آن دلیل ** نیست کم از سم اسپ جبرئیل

سبزه گردی تازه گردی در نوی ** گر توخاک اسپ جبریلی شوی