مرتضی را گفت روزی یک عنود ** کو ز تعظیم خدا آگه نبود

بر سر بامی و قصری بس بلند ** حفظ حق را واقفی ای هوشمند

گفت آری او حفیظست و غنی ** هستی ما را ز طفلی و منی 355

گفت خود را اندر افکن هین ز بام ** اعتمادی کن بحفظ حق تمام

تا یقین گرددمرا ایقان تو ** و اعتقاد خوب با برهان تو

پس امیرش گفت خامش کن برو ** تا نگردد جانت زین جرات گرو

کی رسد مر بنده را که با خدا ** آزمایش پیش آرد ز ابتلا

بنده را کی زهره باشد کز فضول ** امتحان حق کند ای گیج گول 360

آن خدا را می‌رسد کو امتحان ** پیش آرد هر دمی با بندگان

تا به ما ما را نماید آشکار ** که چه داریم از عقیده در سرار

هیچ آدم گفت حق را که ترا ** امتحان کردم درین جرم و خطا

تا ببینم غایت حلمت شها ** اه کرا باشد مجال این کرا

عقل تو از بس که آمد خیره‌سر ** هست عذرت از گناه تو بتر 365

آنک او افراشت سقف آسمان ** تو چه دانی کردن او را امتحان

ای ندانسته تو شر و خیر را ** امتحان خود را کن آنگه غیر را

امتحان خود چو کردی ای فلان ** فارغ آیی ز امتحان دیگران

چون بدانستی که شکردانه‌ای ** پس بدانی کاهل شکرخانه‌ای

پس بدان بی‌امتحانی که اله ** شکری نفرستدت ناجایگاه 370

این بدان بی‌امتحان از علم شاه ** چون سری نفرستدت در پایگاه

هیچ عاقل افکند در ثمین ** در میان مستراحی پر چمین

زانک گندم را حکیم آگهی ** هیچ نفرستد به انبار کهی

شیخ را که پیشوا و رهبرست ** گر مریدی امتحان کرد او خرست

امتحانش گر کنی در راه دین ** هم تو گردی ممتحن ای بی‌یقین 375

جرات و جهلت شود عریان و فاش ** او برهنه کی شود زان افتتاش

گر بیاید ذره سنجد کوه را ** بر درد زان که ترازوش ای فتی

کز قیاس خود ترازو می‌تند ** مرد حق را در ترازو می‌کند

چون نگنجد او به میزان خرد ** پس ترازوی خرد را بر درد

امتحان هم‌چون تصرف دان درو ** تو تصرف بر چنان شاهی مجو 380

چه تصرف کرد خواهد نقشها ** بر چنان نقاش بهر ابتلا

امتحانی گر بدانست و بدید ** نی که هم نقاش آن بر وی کشید

چه قدر باشد خود این صورت که بست ** پیش صورتها که در علم ویست

وسوسه‌ی این امتحان چون آمدت ** بخت بد دان کمد و گردن زدت

چون چنین وسواس دیدی زود زود ** با خدا گرد و در آ اندر سجود 385

سجده گه را تر کن از اشک روان ** کای خدا تو وا رهانم زین گمان

آن زمان کت امتحان مطلوب شد ** مسجد دین تو پر خروب شد

قصه‌ی مسجد اقصی و خروب و عزم کردن داود علیه‌السلام پیش از سلیمان علیه‌السلام بر بنای آن مسجد

چون درآمد عزم داودی به تنگ ** که بسازد مسجد اقصی به سنگ

وحی کردش حق که ترک این بخوان ** که ز دستت برنیاید این مکان

نیست در تقدیر ما آنک تو این ** مسجد اقصی بر آری ای گزین 390

گفت جرمم چیست ای دانای راز ** که مرا گویی که مسجد را مساز

گفت بی‌جرمی تو خونها کرده‌ای ** خون مظلومان بگردن برده‌ای

که ز آواز تو خلقی بی‌شمار ** جان بدادند و شدند آن را شکار

خون بسی رفتست بر آواز تو ** بر صدای خوب جان‌پرداز تو

گفت مغلوب تو بودم مست تو ** دست من بر بسته بود از دست تو 395

نه که هر مغلوب شه مرحوم بود ** نه که المغلوب کالمعدوم بود

گفت این مغلوب معدومیست کو ** جز به نسبت نیست معدوم ایقنوا

این چنین معدوم کو از خویش رفت ** بهترین هستها افتاد و زفت

او به نسبت با صفات حق فناست ** در حقیقت در فنا او را بقاست

جمله‌ی ارواح در تدبیر اوست ** جمله‌ی اشباح هم در تیر اوست 400

آنک او مغلوب اندر لطف ماست ** نیست مضطر بلک مختار ولاست

منتهای اختیار آنست خود ** که اختیارش گردد اینجا مفتقد