کمترین حکمت کزین الحاح تو ** جلوه گردد آن لجاج و آن عتو

تا که ره بنمودن و اضلال حق ** فاش گردد بر همه اهل و فرق

چونک مقصود از وجود اظهار بود ** بایدش از پند و اغوا آزمود

دیو الحاح غوایت می‌کند ** شیخ‌الحاح هدایت می‌کند

چون پیاپی گشت آن امر شجون ** نیل می‌آمد سراسر جمله خون 3590

تا بنفس خویش فرعون آمدش ** لابه می‌کردش دو تا گشته قدش

کانچ ما کردیم ای سلطان مکن ** نیست ما را روی ایراد سخن

پاره پاره گردمت فرمان‌پذیر ** من بعزت خوگرم سختم مگیر

هین بجنبان لب به رحمت ای امین ** تا ببندد این دهانه‌ی آتشین

گفت یا رب می‌فریبد او مرا ** می‌فریبد او فریبنده‌ی ترا 3595

بشنوم یا من دهم هم خدعه‌اش ** تا بداند اصل را آن فرع‌کش

که اصل هر مکری و حیلت پیش ماست ** هر چه بر خاکست اصلش از سماست

گفت حق آن سگ نیرزد هم به آن ** پیش سگ انداز از دور استخوان

هین بجنبان آن عصا تا خاکها ** وا دهد هرچه ملخ کردش فنا

وان ملخها در زمان گردد سیاه ** تا ببیند خلق تبدیل اله 3600

که سببها نیست حاجت مر مرا ** آن سبب بهر حجابست و غطا

تا طبیعی خویش بر دارو زند ** تا منجم رو با ستاره کند

تا منافق از حریصی بامداد ** سوی بازار آید از بیم کساد

بندگی ناکرده و ناشسته روی ** لقمه‌ی دوزخ بگشته لقمه‌جوی

آکل و ماکول آمد جان عام ** هم‌چو آن بره‌ی چرنده از حطام 3605

می‌چرد آن بره و قصاب شاد ** کو برای ما چرد برگ مراد

کار دوزخ می‌کنی در خوردنی ** بهر او خود را تو فربه می‌کنی

کار خود کن روزی حکمت بچر ** تا شود فربه دل با کر و فر

خوردن تن مانع این خوردنست ** جان چو بازرگان و تن چون ره‌زنست

شمع تاجر آنگهست افروخته ** که بود ره‌زن چو هیزم سوخته 3610

که تو آن هوشی و باقی هوش‌پوش ** خویشتن را گم مکن یاوه مکوش

دانک هر شهوت چو خمرست و چو بنگ ** پرده‌ی هوشست وعاقل زوست دنگ

خمر تنها نیست سرمستی هوش ** هر چه شهوانیست بندد چشم و گوش

آن بلیس از خمر خوردن دور بود ** مست بود او از تکبر وز جحود

مست آن باشد که آن بیند که نیست ** زر نماید آنچ مس و آهنیست 3615

این سخن پایان ندارد موسیا ** لب بجنبان تا برون روژد گیا

هم‌چنان کرد و هم اندر دم زمین ** سبز گشت از سنبل و حب ثمین

اندر افتادند در لوت آن نفر ** قحط دیده مرده از جوع البقر

چند روزی سیر خوردند از عطا ** آن دمی و آدمی و چارپا

چون شکم پر گشت و بر نعمت زدند ** وآن ضرورت رفت پس طاغی شدند 3620

نفس فرعونیست هان سیرش مکن ** تا نیارد یاد از آن کفر کهن

بی تف آتش نگردد نفس خوب ** تا نشد آهن چو اخگر هین مکوب

بی‌مجاعت نیست تن جنبش‌کنان ** آهن سردیست می‌کوبی بدان

گر بگرید ور بنالد زار زار ** او نخواهد شد مسلمان هوش دار

او چو فرعونست در قحط آنچنان ** پیش موسی سر نهد لابه‌کنان 3625

چونک مستغنی شد او طاغی شود ** خر چو بار انداخت اسکیزه زند

پس فراموشش شود چون رفت پیش ** کار او زان آه و زاریهای خویش

سالها مردی که در شهری بود ** یک زمان که چشم در خوابی رود

شهر دیگر بیند او پر نیک و بد ** هیچ در یادش نیاید شهر خود

که من آنجا بوده‌ام این شهر نو ** نیست آن من درینجاام گرو 3630

بل چنان داند که خود پیوسته او ** هم درین شهرش به دست ابداع و خو

چه عجب گر روح موطنهای خویش ** که بدستش مسکن و میلاد پیش

می‌نیارد یاد کین دنیا چو خواب ** می‌فرو پوشد چو اختر را سحاب

خاصه چندین شهرها را کوفته ** گردها از درک او ناروفته

اجتهاد گرم ناکرده که تا ** دل شود صاف و ببیند ماجرا 3635