این چنین معدوم کو از خویش رفت ** بهترین هستها افتاد و زفت

او به نسبت با صفات حق فناست ** در حقیقت در فنا او را بقاست

جمله‌ی ارواح در تدبیر اوست ** جمله‌ی اشباح هم در تیر اوست 400

آنک او مغلوب اندر لطف ماست ** نیست مضطر بلک مختار ولاست

منتهای اختیار آنست خود ** که اختیارش گردد اینجا مفتقد

اختیاری را نبودی چاشنی ** گر نگشتی آخر او محو از منی

در جهان گر لقمه و گر شربتست ** لذت او فرع محو لذتست

گرچه از لذات بی‌تاثیر شد ** لذتی بود او و لذت‌گیر شد 405

شرح انما المؤمنون اخوة والعلماء کنفس واحدة خاصه اتحاد داود و سلیمان و سایر انبیا علیهم‌السلام کی اگر یکی ازیشان را منکر شوی ایمان به هیچ نبی درست نباشد و این علامت اتحادست کی یک خانه از هزاران خانه ویران کنی آن همه ویران شود و یک دیوار قایم نماند کی لانفرق بین احد منهم و العاقل یکفیه الاشارة این خود از اشارت گذشت

گرچه بر ناید به جهد و زور تو ** لیک مسجد را برآرد پور تو

کرده‌ی او کرده‌ی تست ای حکیم ** مومنان را اتصالی دان قدیم

مومنان معدود لیک ایمان یکی ** جسمشان معدود لیکن جان یکی

غیرفهم و جان که در گاو و خرست ** آدمی را عقل و جانی دیگرست

باز غیرجان و عقل آدمی ** هست جانی در ولی آن دمی 410

جان حیوانی ندارد اتحاد ** تو مجو این اتحاد از روح باد

گر خورد این نان نگردد سیر آن ** ور کشد بار این نگردد او گران

بلک این شادی کند از مرگ او ** از حسد میرد چو بیند برگ او

جان گرگان و سگان هر یک جداست ** متحد جانهای شیران خداست

جمع گفتم جانهاشان من به اسم ** کان یکی جان صد بود نسبت به جسم 415

هم‌چو آن یک نور خورشید سما ** صد بود نسبت بصحن خانه‌ها

لیک یک باشد همه انوارشان ** چونک برگیری تو دیوار از میان

چون نماند خانه‌ها را قاعده ** مومنان مانند نفس واحده

فرق و اشکالات آید زین مقال ** زانک نبود مثل این باشد مثال

فرقها بی‌حد بود از شخص شیر ** تا به شخص آدمی‌زاد دلیر 420

لیک در وقت مثال ای خوش‌نظر ** اتحاد از روی جانبازی نگر

کان دلیر آخر مثال شیر بود ** نیست مثل شیر در جمله‌ی حدود

متحد نقشی ندارد این سرا ** تا که مثلی وا نمایم من ترا

هم مثال ناقصی دست آورم ** تا ز حیرانی خرد را وا خرم

شب بهر خانه چراغی می‌نهند ** تا به نور آن ز ظلمت می‌رهند 425

آن چراغ این تن بود نورش چو جان ** هست محتاج فتیل و این و آن

آن چراغ شش فتیله‌ی این حواس ** جملگی بر خواب و خور دارد اساس

بی‌خور و بی‌خواب نزید نیم دم ** با خور و با خواب نزید نیز هم

بی‌فتیل و روغنش نبود بقا ** با فتیل و روغن او هم بی‌وفا

زانک نور علتی‌اش مرگ‌جوست ** چون زید که روز روشن مرگ اوست 430

جمله حسهای بشر هم بی‌بقاست ** زانک پیش نور روز حشر لاست

نور حس و جان بابایان ما ** نیست کلی فانی و لا چون گیا

لیک مانند ستاره و ماهتاب ** جمله محوند از شعاع آفتاب

آنچنان که سوز و درد زخم کیک ** محو گردد چون در آید مار الیک

آنچنان که عور اندر آب جست ** تا در آب از زخم زنبوران برست 435

می‌کند زنبور بر بالا طواف ** چون بر آرد سر ندارندش معاف

آب ذکر حق و زنبور این زمان ** هست یاد آن فلانه وان فلان

دم بخور در آب ذکر و صبر کن ** تا رهی از فکر و وسواس کهن

بعد از آن تو طبع آن آب صفا ** خود بگیری جملگی سر تا به پا

آنچنان که از آب آن زنبور شر ** می‌گریزد از تو هم گیرد حذر 440

بعد از آن خواهی تو دور از آب باش ** که بسر هم‌طبع آبی خواجه‌تاش

بس کسانی کز جهان بگذشته‌اند ** لا نیند و در صفات آغشته‌اند

در صفات حق صفات جمله‌شان ** هم‌چو اختر پیش آن خور بی‌نشان

گر ز قرآن نقل خواهی ای حرون ** خوان جمیع هم لدینا محضرون

محضرون معدوم نبود نیک بین ** تا بقای روحها دانی یقین 445

روح محجوب از بقا بس در عذاب ** روح واصل در بقا پاک از حجاب

زین چراغ حس حیوان المراد ** گفتمت هان تا نجویی اتحاد