English    Türkçe    فارسی   

4
779-828

  • ای سلیمان در میان زاغ و باز ** حلم حق شو با همه مرغان بساز
  • O Solomon (of the age), amidst the crows and falcons be thou (a manifestation of) the clemency of God: sort with (adapt thyself to) all the birds.

  • ای دو صد بلقیس حلمت را زبون ** که اهد قومی انهم لا یعلمون 780
  • Oh, two hundred (like) Bilqís are abased before thy clemency, for (thou sayest in the words of the Prophet), “(O God), guide my people, verily they know not.”

  • تهدید فرستادن سلیمان علیه‌السلام پیش بلقیس کی اصرار میندیش بر شرک و تاخیر مکن
  • How Solomon, on whom be peace, sent a threatening message to Bilqís, saying, "Do not think to persist in polytheism and do not make delay."

  • هین بیا بلقیس ورنه بد شود ** لشکرت خصمت شود مرتد شود
  • “Hark, Bilqís, come! Else, it will be bad (for thee): thy army will become thine enemy and will revolt.

  • پرده‌دار تو درت را بر کند ** جان تو با تو به جان خصمی کند
  • Thy chamberlain will destroy thy door: thy soul with (all) its soul will act as an enemy towards thee.”

  • جمله ذرات زمین و آسمان ** لشکر حق‌اند گاه امتحان
  • All the atoms of earth and heaven are God’s army, (as you will find out) on putting it to the test.

  • باد را دیدی که با عادان چه کرد ** آب را دیدی که در طوفان چه کرد
  • You have seen what the wind did to the people of ‘Ád, you have seen what the water did at the Deluge;

  • آنچ بر فرعون زد آن بحر کین ** وآنچ با قارون نمودست این زمین 785
  • How that vengeful Sea dashed on Pharaoh, and how this Earth behaved to Qárún (Korah);

  • وآنچ آن بابیل با آن پیل کرد ** وآنچ پشه کله‌ی نمرود خورد
  • And what those bábíl (swifts) did to the Elephant, and how the gnat devoured the skull of Nimrod;

  • وآنک سنگ انداخت داودی بدست ** گشت شصد پاره و لشکر شکست
  • And how a David hurled with his hand a stone (which) became six hundred pieces and shattered an army.

  • سنگ می‌بارید بر اعدای لوط ** تا که در آب سیه خوردند غوط
  • Stones rained upon the enemies of Lot, so that they were submerged in the black water.

  • گر بگویم از جمادات جهان ** عاقلانه یاری پیغامبران
  • If I relate the help given rationally to the prophets by the inanimate things of the world,

  • مثنوی چندان شود که چل شتر ** گر کشد عاجز شود از بار پر 790
  • The Mathnawí will become of such extent that, if forty camels carry it, they will be unable to bear the full load.

  • دست بر کافر گواهی می‌دهد ** لشکر حق می‌شود سر می‌نهد
  • The (infidel’s) hand will give testimony against the infidel will become an army of God, and will submit (to the Divine command).

  • ای نموده ضد حق در فعل درس ** در میان لشکر اویی بترس
  • O you that in your actions have studied to oppose God, you are in the midst of His army: be afraid!

  • جزو جزوت لشکر از در وفاق ** مر ترا اکنون مطیع‌اند از نفاق
  • Every part of you is an army of God in accord (with Him) they are obedient to you now, (but) not sincerely’.

  • گر بگوید چشم را کو را فشار ** درد چشم از تو بر آرد صد دمار
  • If He say to the eye, “Squeeze (torture) him,” eye-ache will wreak upon you a hundred vengeances;

  • ور به دندان گوید او بنما وبال ** پس ببینی تو ز دندان گوشمال 795
  • And if He say to the teeth, ‘Plague (him),” then you will suffer chastisement from your teeth.

  • باز کن طب را بخوان باب العلل ** تا ببینی لشکر تن را عمل
  • Open the (book of) Medicine and read the chapter on diseases, that you may see what is done by the army of the body.

  • چونک جان جان هر چیزی ویست ** دشمنی با جان جان آسان کیست
  • Since He is the Soul of the soul of everything, how is it a light matter to be hostile to the Soul of the soul?

  • خود رها کن لشکر دیو و پری ** کز میان جان کنندم صفدری
  • “Let alone the army of demons and genies who, (devoted to me) from the core of their hearts, cleave the ranks (of my enemies) for me.

  • ملک را بگذار بلقیس از نخست ** چون مرا یابی همه ملک آن تست
  • First, O Bilqís relinquish thy kingdom: when thou gainest me, all the kingdom is thine.

  • خود بدانی چون بر من آمدی ** که تو بی من نقش گرمابه بدی 800
  • When thou hast come to me, thou thyself wilt know that without me thou wert (as) a picture in the bath-house.”

  • نقش اگر خود نقش سلطان یا غنیست ** صورتست از جان خود بی چاشنیست
  • Even if the picture be the picture of a sultan or a rich man, it is a (mere) form: it has no savour (consciousness) of its own spirit.

  • زینت او از برای دیگران ** باز کرده بیهده چشم و دهان
  • Its beauty is for others: its eyes and mouth are open in vain.

  • ای تو در بیگار خود را باخته ** دیگران را تو ز خود نشناخته
  • O you who have devoted yourself (to contending with others) in strife, you have not known (discriminated) others from your self.

  • تو به هر صورت که آیی بیستی ** که منم این والله آن تو نیستی
  • You stop at every form that you come to, saying, “I am this.” By God, you are not that (form).

  • یک زمان تنها بمانی تو ز خلق ** در غم و اندیشه مانی تا به حلق 805
  • (If) you are left alone by people for a single moment, you remain (plunged) up to the throat in grief and anxiety.

  • این تو کی باشی که تو آن اوحدی ** که خوش و زیبا و سرمست خودی
  • How are you this (form)? You are that Unique One, for (in reality) you are fair and lovely and intoxicated with yourself.

  • مرغ خویشی صید خویشی دام خویش ** صدر خویشی فرش خویشی بام خویش
  • You are your own bird your own prey, and your own snare; you are your own seat of honour, your own floor, and your own root.

  • جوهر آن باشد که قایم با خودست ** آن عرض باشد که فرع او شدست
  • The substance is that which subsists in itself; the accident is that which has become a derivative of it (of the substance).

  • گر تو آدم‌زاده‌ای چون او نشین ** جمله ذریات را در خود ببین
  • If you are born of Adam, sit like him and behold all his progeny in yourself

  • چیست اندر خم که اندر نهر نیست ** چیست اندر خانه که اندر شهر نیست 810
  • What is in the jar that is not (also) in the river? What is in the house that is not (also) in the city?

  • این جهان خمست و دل چون جوی آب ** این جهان حجره‌ست و دل شهر عجاب
  • This world is the jar, and the heart (spirit) is like the river; this world is the chamber, and the heart is the wonderful city.

  • پیدا کردن سلیمان علیه‌السلام کی مرا خالصا لامر الله جهدست در ایمان تو یک ذره غرضی نیست مرا نه در نفس تو و حسن تو و نه در ملک تو خود بینی چون چشم جان باز شود به نورالله
  • How Solomon, on whom be peace, explained (to Bilqís), saying, "My labour in (bringing about) thy (conversion to the) Faith is purely for God’s sake: I have not one atom of self-interest, either as regards thy person or thy beauty or thy kingdom. Thou thyself wilt see (this) when the eye of thy spirit is opened by the light of God."

  • هین بیا که من رسولم دعوتی ** چون اجل شهوت‌کشم نه شهوتی
  • “Hark, come, for I am a Messenger (Prophet) sent to call (the people to God): like Death, I am the slayer of lust, I am not given to lust.

  • ور بود شهوت امیر شهوتم ** نه اسیر شهوت روی بتم
  • And if there be lust (in me), I am the ruler of (my) lust: lam not captive to lust for the face of an idol.

  • بت‌شکن بودست اصل اصل ما ** چون خلیل حق و جمله انبیا
  • My deepest nature is a breaker of idols, like (Abraham) the Friend of God and all the prophets.

  • گر در آییم ای رهی در بتکده ** بت سجود آرد نه ما در معبده 815
  • O slave, if I enter the idol-temple, the idol will prostrate itself, not I, in adoration.”

  • احمد و بوجهل در بتخانه رفت ** زین شدن تا آن شدن فرقیست زفت
  • (Both) Ahmad (Mohammed) and Bú Jahl went into the idol- temple; (but) there is a great difference between this going and that going.

  • این در آید سر نهند او را بتان ** آن در آید سر نهد چون امتان
  • This one (Mohammed) enters, the idols lay down their heads before him; that one (Bú Jahl) enters and lays down his head (before the idols), like the peoples (of old).

  • این جهان شهوتی بتخانه‌ایست ** انبیا و کافران را لانه‌ایست
  • This world, (which is) associated with lust, is an idol-temple: it is a nest (abode) for the prophets and the infidels (alike),

  • لیک شهوت بنده‌ی پاکان بود ** زر نسوزد زانک نقد کان بود
  • But lust is the slave of holy men: gold does not burn (in the fire), because it is sterling coin from the mine.

  • کافران قلب‌اند و پاکان هم‌چو زر ** اندرین بوته درند این دو نفر 820
  • The infidels are alloy, while the holy men are as (pure) gold: both these (classes of) persons are within this crucible.

  • قلب چون آمد سیه شد در زمان ** زر در آمد شد زری او عیان
  • When the alloy came (into the crucible), it became black at once; (when) the gold came in, its goldenness was made manifest.

  • دست و پا انداخت زر در بوته خوش ** در رخ آتش همی خندد رگش
  • The gold gladly cast (itself with) hands and feet into the crucible: its vein (original nature) laughs in the face of the fire.

  • جسم ما روپوش ما شد در جهان ** ما چو دریا زیر این که در نهان
  • Our body is our veil in the world: we are like a sea hidden beneath this straw.

  • شاه دین را منگر ای نادان بطین ** کین نظر کردست ابلیس لعین
  • O fool, do not regard the king of the (true) Religion as clay; for the accursed Iblís took this view (of Adam).

  • کی توان اندود این خورشید را ** با کف گل تو بگو آخر مرا 825
  • How is it possible to daub this sun with a handful of earth? Pray, tell me (that)!

  • گر بریزی خاک و صد خاکسترش ** بر سر نور او برآید بر سرش
  • Though you pour earth and a hundred ashes over its light, it will come up above them.

  • که کی باشد کو بپوشد روی آب ** طین کی باشد کو بپوشد آفتاب
  • Who (what) is straw that it should cover the face of the water? Who (what) is clay that it should cover the sun?

  • خیز بلقیسا چو ادهم شاه‌وار ** دود ازین ملک دو سه روزه بر آر
  • O Bilqís arise royally, like (Ibráhím son of) Adham: raise the smoke from (consume utterly) this kingdom of two or three days’ duration.

  • باقی قصه‌ی ابراهیم ادهم قدس‌الله سره
  • The remainder of the story of Ibráhím son of Adham, may God sanctify his spirit.