English    Türkçe    فارسی   

5
1154-1203

  • خان و مان چغد ویرانست و بس  ** نشنود اوصاف بغداد و طبس 
  • The wilderness alone is the house and goods of the owl: he (the owl) will not listen to descriptions of Baghdád and Tabas.

  • گر بیاید باز سلطانی ز راه  ** صد خبر آرد بدین چغدان ز شاه  1155
  • If a royal falcon come from the road and bring to these owls a hundred reports of the King,

  • شرح دارالملک و باغستان و جو  ** پس برو افسوس دارد صد عدو 
  • (With) a full account of the imperial city and the orchards and the rivers—then a hundred enemies will jeer at him,

  • که چه باز آورد افسانه‌ی کهن  ** کز گزاف و لاف می‌بافد سخن 
  • Saying, ‘What has the falcon brought? An old story. He is weaving words of vanity and idle brag.’

  • کهنه ایشانند و پوسیده‌ی ابد  ** ورنه آن دم کهنه را نو می‌کند 
  • (’Tis) they (that) are old and rotten unto everlasting; otherwise (they would know that) that breath (of prophetic inspiration) makes the old new.

  • مردگان کهنه را جان می‌دهد  ** تاج عقل و نور ایمان می‌دهد 
  • It gives life to the old dead (spirits): it gives the crown of reason and the light of faith.

  • دل مدزد از دلربای روح‌بخش  ** که سوارت می‌کند بر پشت رخش  1160
  • Do not steal thy heart away from the spirit-bestowing heart-ravisher, for he will mount thee on the back of Rakhsh.

  • سر مدزد از سر فراز تاج‌ده  ** کو ز پای دل گشاید صد گره 
  • Do not steal thy head away from the crown-giving one whose head is exalted, for he will untie a hundred knots from the foot of thy heart.

  • با کی گویم در همه ده زنده کو  ** سوی آب زندگی پوینده کو 
  • Whom shall I tell? Where in the village is any (spiritually) living one? Where is any one that runs towards the Water of Life?

  • تو به یک خواری گریزانی ز عشق  ** تو به جز نامی چه می‌دانی ز عشق 
  • Thou art fleeing from Love because of a single humiliation: what dost thou know of Love except the name?

  • عشق را صد ناز و استکبار هست  ** عشق با صد ناز می‌آید به دست 
  • Love hath a hundred disdains and prides: Love is gained by means of a hundred blandishments.

  • عشق چون وافیست وافی می‌خرد  ** در حریف بی‌وفا می‌ننگرد  1165
  • Since Love is loyal, it purchases (desires) him that is loyal: it does not look at a disloyal comrade.

  • چون درختست آدمی و بیخ عهد  ** بیخ را تیمار می‌باید به جهد 
  • Man resembles a tree, and the root is the covenant (with God): the root must be cherished with all one's might.

  • عهد فاسد بیخ پوسیده بود  ** وز ثمار و لطف ببریده بود 
  • A corrupt (infirm) covenant is a rotten root and is cut off (deprived) of fruit and grace.

  • شاخ و برگ نخل گر چه سبز بود  ** با فساد بیخ سبزی نیست سود 
  • Although the boughs and leaves of the date-palm are green, greenness is no benefit (when conjoined) with corruption of the root;

  • ور ندارد برگ سبز و بیخ هست  ** عاقبت بیرون کند صد برگ دست 
  • And if it (the bough) have no green leaves, while it hath a (good) root, at the last a hundred leaves will put forth their hands.

  • تو مشو غره به علمش عهد جو  ** علم چون قشرست و عهدش مغز او  1170
  • Be not duped by his (the learned man's) knowledge; seek (to know whether he keeps) the covenant: knowledge is like a husk, and his covenant is its kernel.

  • در بیان آنک مرد بدکار چون متمکن شود در بدکاری و اثر دولت نیکوکاران ببیند شیطان شود و مانع خیر گردد از حسد هم‌چون شیطان کی خرمن سوخته همه را خرمن سوخته خواهد ارایت الذی ینهی عبدا اذا صلی 
  • Explaining that when the evil-doer becomes settled in evil-doing and sees the effect of the (spiritual) fortune of the doers of righteousness, he from envy becomes a devil and preventer of good, like Satan; for he whose stack is burnt desires that all (others) should have their stacks burnt: ‘hast thou seen him who forbids a servant (of God) when he performs the (ritual) prayer?’

  • وافیان را چون ببینی کرده سود  ** تو چو شیطانی شوی آنجا حسود 
  • When you see that the loyal have profited, thereat you become envious, like a devil.

  • هرکرا باشد مزاج و طبع سست  ** او نخواهد هیچ کس را تن‌درست 
  • Whenever a man's temperament and constitution is feeble, he does not wish any one to be sound in body.

  • گر نخواهی رشک ابلیسی بیا  ** از در دعوی به درگاه وفا 
  • If you dislike (to have) the jealousy of Iblís, come (away) from the door of pretension (and advance) to the portal of loyalty.

  • چون وفاات نیست باری دم مزن  ** که سخن دعویست اغلب ما و من 
  • When thou hast not loyalty, at least do not talk (presumptuously), for words are for the most part self-assertion—‘we’ and ‘I.’

  • این سخن در سینه دخل مغزهاست  ** در خموشی مغز جان را صد نماست  1175
  • These words, (whilst they stay) in the breast, are an income consisting of (spiritual) kernels: in silence the spiritual kernel grows a hundredfold.

  • چون بیامد در زبان شد خرج مغز  ** خرج کم کن تا بماند مغز نغز 
  • When it (the word) comes on to the tongue, the kernel is expended: refrain from expending, in order that the goodly kernel may remain (with you).

  • مرد کم گوینده را فکرست زفت  ** قشر گفتن چون فزون شد مغز رفت 
  • The man who speaks little hath strong thoughts: when the husk, namely speech, becomes excessive, the kernel goes.

  • پوست افزون بود لاغر بود مغز  ** پوست لاغر شد چو کامل گشت و نغز 
  • (When) the rind is excessive, the kernel is thin: the rind becomes thin when it (the kernel) becomes perfect and goodly.

  • بنگر این هر سه ز خامی رسته را  ** جوز را و لوز را و پسته را 
  • Look at these three (fruits) when they have passed beyond immaturity: the walnut and the almond and the pistachio.

  • هر که او عصیان کند شیطان شود  ** که حسود دولت نیکان شود  1180
  • Whoever disobeys (God) becomes a devil, for he becomes envious of the fortune of the righteous.

  • چونک در عهد خدا کردی وفا  ** از کرم عهدت نگه دارد خدا 
  • When you have acted loyally in (keeping) your covenant with God, God will graciously keep His covenant with you.

  • از وفای حق تو بسته دیده‌ای  ** اذکروا اذکرکم نشنیده‌ای 
  • You have shut your eyes to keeping faith with God, you have not hearkened to (the words) remember Me, I will remember you.

  • گوش نه اوفوا به عهدی گوش‌دار  ** تا که اوفی عهدکم آید ز یار 
  • Give ear, listen to (the words) keep My covenant, in order that (the words) I will keep your covenant may come from the Friend.

  • عهد و قرض ما چه باشد ای حزین  ** هم‌چو دانه‌ی خشک کشتن در زمین 
  • What is our covenant and loan, O sorrowful one? (It is) like sowing a dry seed in the earth.

  • نه زمین را زان فروغ و لمتری  ** نه خداوند زمین را توانگری  1185
  • From that (sowing) neither do glory and grandeur accrue to the earth, nor riches to the owner of the earth.

  • جز اشارت که ازین می‌بایدم  ** که تو دادی اصل این را از عدم 
  • (’Tis nothing) except an indication, as though to say, ‘I need this kind (of produce), the origin whereof Thou didst create from non-existence.

  • خوردم و دانه بیاوردم نشان  ** که ازین نعمت به سوی ما کشان 
  • I ate, and (now) I bring the seed as a token, begging Thee to send to us such bounty (as before).’

  • پس دعای خشک هل ای نیک‌بخت  ** که فشاند دانه می‌خواهد درخت 
  • Abandon, then, the dry (verbal) prayer, O fortunate one; for the tree demands (presupposes) the scattering of seed.

  • گر نداری دانه ایزد زان دعا  ** بخشدت نخلی که نعم ما سعی 
  • (But) if you have no seed, on account of that prayer God will bestow on you a palm-tree, saying, ‘How well did he labour!’

  • هم‌چو مریم درد بودش دانه نی  ** سبز کرد آن نخل را صاحب‌فنی  1190
  • Like Mary: she had (heartfelt) pain, but no seed: an artful One made green that (withered) palm-tree (for her sake).

  • زانک وافی بود آن خاتون راد  ** بی‌مرادش داد یزدان صد مراد 
  • Because that noble Lady was loyal (to God), God gave unto her a hundred desires without desire on her part.

  • آن جماعت را که وافی بوده‌اند  ** بر همه اصنافشان افزوده‌اند 
  • The company who have been loyal are given superiority over all (other) sorts (of men).

  • گشت دریاها مسخرشان و کوه  ** چار عنصر نیز بنده‌ی آن گروه 
  • Seas and mountains are made subject to them; the four elements also are the slaves of that class.

  • این خود اکرامیست از بهر نشان  ** تا ببینند اهل انکار آن عیان 
  • This (miraculous power) is only a favour (conferred on them) for a sign, to the end that the disbelievers may see it plainly.

  • آن کرامتهای پنهانشان که آن  ** در نیاید در حواس و در بیان  1195
  • Those hidden graces of theirs, which come not into (the perception of) the senses or into description—

  • کار آن دارد خود آن باشد ابد  ** دایما نه منقطع نه مسترد 
  • Those are the (real) matter: those are enduring for ever, they are neither cut off nor reclaimed.

  • مناجات 
  • Prayer.

  • ای دهنده‌ی قوت و تمکین و ثبات  ** خلق را زین بی‌ثباتی ده نجات 
  • O Giver of (spiritual) nutriment and steadfastness and stability, give Thy creatures deliverance from this instability.

  • اندر آن کاری که ثابت بودنیست  ** قایمی ده نفس را که منثنیست 
  • Grant unto the soul—for it is bent (crooked)—to stand upright (to persevere with rectitude) in the work wherein it ought to be stable.

  • صبرشان بخش و کفه‌ی میزان گران  ** وا رهانشان از فن صورتگران 
  • Bestow patience upon them and heavy balance-scales: deliver them from the guile of impostors;

  • وز حسودی بازشان خر ای کریم  ** تا نباشند از حسد دیو رجیم  1200
  • And redeem them from envy, O Gracious One, lest from envy they be devils accursed.

  • در نعیم فانی مال و جسد  ** چون همی‌سوزند عامه از حسد 
  • How do the vulgar burn with envy for the fleeting happiness of riches and (pleasures of) the body!

  • پادشاهان بین که لشکر می‌کشند  ** از حسد خویشان خود را می‌کشند 
  • Behold the kings, how they lead armies (to battle) and slay their own kinsmen because of envy.

  • عاشقان لعبتان پر قذر  ** کرده قصد خون و جان همدگر 
  • The lovers of filthy dolls (darlings) have sought each other's blood and life.