کو نشاط و فربهی و فر تو ** چیست این لاغر تن مضطر تو

کو نشاط و فربهی و فر تو ** چیست این لاغر تن مضطر تو 2435

شرح روضه گر دروغ و زور نیست ** پس چرا چشمت ازو مخمور نیست

این گدا چشمی و این نادیدگی ** از گدایی تست نه از بگلربگی

چون ز چشمه آمدی چونی تو خشک ** ور تو ناف آهویی کو بوی مشک

زانک می‌گویی و شرحش می‌کنی ** چون نشانی در تو نامد ای سنی

مثل آوردن اشتر در بیان آنک در مخبر دولتی فر و اثر آن چون نبینی جای متهم داشتن باشد کی او مقلدست در آن

آن یکی پرسید اشتر را که هی ** از کجا می‌آیی ای اقبال پی 2440

گفت از حمام گرم کوی تو ** گفت خود پیداست در زانوی تو

مار موسی دید فرعون عنود ** مهلتی می‌خواست نرمی می‌نمود

زیرکان گفتند بایستی که این ** تندتر گشتی چو هست او رب دین

معجزه‌گر اژدها گر مار بد ** نخوت و خشم خدایی‌اش چه شد

رب اعلی گر ویست اندر جلوس ** بهر یک کرمی چیست این چاپلوس 2445

نفس تو تا مست نقلست و نبید ** دانک روحت خوشه‌ی غیبی ندید

که علاماتست زان دیدار نور ** التجافی منک عن دار الغرور

مرغ چون بر آب شوری می‌تند ** آب شیرین را ندیدست او مدد

بلک تقلیدست آن ایمان او ** روی ایمان را ندیده جان او

پس خطر باشد مقلد را عظیم ** از ره و ره‌زن ز شیطان رجیم 2450

چون ببیند نور حق آمن شود ** ز اضطرابات شک او ساکن شود

تا کف دریا نیاید سوی خاک ** که اصل او آمد بود در اصطکاک

خاکی است آن کف غریبست اندر آب ** در غریبی چاره نبود ز اضطراب

چونک چشمش باز شد و آن نقش خواند ** دیو را بر وی دگر دستی نماند

گرچه با روباه خر اسرار گفت ** سرسری گفت و مقلدوار گفت 2455

آب را بستود و او تایق نبود ** رخ درید و جامه او عاشق نبود

از منافق عذر رد آمد نه خوب ** زانک در لب بود آن نه در قلوب

بوی سیبش هست جزو سیب نیست ** بو درو جز از پی آسیب نیست

حمله‌ی زن در میان کارزار ** نشکند صف بلک گردد کارزار

گرچه می‌بینی چو شیر اندر صفش ** تیغ بگرفته همی‌لرزد کفش 2460

وای آنک عقل او ماده بود ** نفس زشتش نر و آماده بود

لاجرم مغلوب باشد عقل او ** جز سوی خسران نباشد نقل او

ای خنک آن کس که عقلش نر بود ** نفس زشتش ماده و مضطر بود

عقل جزوی‌اش نر و غالب بود ** نفس انثی را خرد سالب بود

حمله‌ی ماده به صورت هم جریست ** آفت او هم‌چو آن خر از خریست 2465

وصف حیوانی بود بر زن فزون ** زانک سوی رنگ و بو دارد رکون

رنگ و بوی سبزه‌زار آن خر شنید ** جمله حجتها ز طبع او رمید

تشنه محتاج مطر شد وابر نه ** نفس را جوع البقر بد صبر نه

اسپر آهن بود صبر ای پدر ** حق نبشته بر سپر جاء الظفر

صد دلیل آرد مقلد در بیان ** از قیاسی گوید آن را نه از عیان 2470

مشک‌آلودست الا مشک نیست ** بوی مشکستش ولی جز پشک نیست

تا که پشکی مشک گردد ای مرید ** سالها باید در آن روضه چرید

که نباید خورد و جو هم‌چون خران ** آهوانه در ختن چر ارغوان

جز قرنفل یا سمن یا گل مچر ** رو به صحرای ختن با آن نفر

معده را خو کن بدان ریحان و گل ** تا بیابی حکمت و قوت رسل 2475

خوی معده زین که و جو باز کن ** خوردن ریحان و گل آغاز کن

معده‌ی تن سوی کهدان می‌کشد ** معده‌ی دل سوی ریحان می‌کشد

هر که کاه و جو خورد قربان شود ** هر که نور حق خورد قرآن شود

نیم تو مشکست و نیمی پشک هین ** هین میفزا پشک افزا مشک چین

آن مقلد صد دلیل و صد بیان ** در زبان آرد ندارد هیچ جان 2480

چونک گوینده ندارد جان و فر ** گفت او را کی بود برگ و ثمر

می‌کند گستاخ مردم را به راه ** او بجان لرزان‌ترست از برگ کاه

پس حدیثش گرچه بس با فر بود ** در حدیثش لرزه هم مضمر بود

فرق میان دعوت شیخ کامل واصل و میان سخن ناقصان فاضل فضل تحصیلی بر بسته

شیخ نورانی ز ره آگه کند ** با سخن هم نور را همره کند