عقل که آن باشد ز دوران زحل ** پیش عقل کل ندارد آن محل

عقل که آن باشد ز دوران زحل ** پیش عقل کل ندارد آن محل 2585

از عطارد وز زحل دانا شد او ** ما ز داد کردگار لطف‌خو

علم الانسان خم طغرای ماست ** علم عند الله مقصدهای ماست

تربیه‌ی آن آفتاب روشنیم ** ربی الاعلی از آن رو می‌زنیم

تجربه گر دارد او با این همه ** بشکند صد تجربه زین دمدمه

بوک توبه بشکند آن سست‌خو ** در رسد شومی اشکستن درو 2590

در بیان آنک نقض عهد و توبه موجب بلا بود بلک موجب مسخ است چنانک در حق اصحاب سبت و در حق اصحاب مایده‌ی عیسی و جعل منهم القردة و الخنازیر و اندرین امت مسخ دل باشد و به قیامت تن را صورت دل دهند نعوذ بالله

نقض میثاق و شکست توبه‌ها ** موجب لعنت شود در انتها

نقض توبه و عهد آن اصحاب سبت ** موجب مسخ آمد و اهلاک و مقت

پس خدا آن قوم را بوزینه کرد ** چونک عهد حق شکستند از نبرد

اندرین امت نبد مسخ بدن ** لیک مسخ دل بود ای بوالفطن

چون دل بوزینه گردد آن دلش ** از دل بوزینه شد خوار آن گلش 2595

گر هنر بودی دلش را ز اختبار ** خوار کی بودی ز صورت آن حمار

آن سگ اصحاب خوش بد سیرتش ** هیچ بودش منقصت زان صورتش

مسخ ظاهر بود اهل سبت را ** تا ببیند خلق ظاهر کبت را

از ره سر صد هزاران دگر ** گشته از توبه شکستن خوک و خر

دوم بار آمدن روبه بر این خر گریخته تا باز بفریبدش

پس بیامد زود روبه سوی خر ** گفت خر از چون تو یاری الحذر 2600

ناجوامردا چه کردم من ترا ** که به پیش اژدها بردی مرا

موجب کین تو با جانم چه بود ** غیر خبث جوهر تو ای عنود

هم‌چو کزدم کو گزد پای فتی ** نارسیده از وی او را زحمتی

یا چو دیوی کو عدوی جان ماست ** نارسیده زحمتش از ما و کاست

بلک طبعا خصم جان آدمیست ** از هلاک آدمی در خرمیست 2605

از پی هر آدمی او نسکلد ** خو و طبع زشت خود او کی هلد

زانک خبث ذات او بی‌موجبی ** هست سوی ظلم و عدوان جاذبی

هر زمان خواند ترا تا خرگهی ** که در اندازد ترا اندر چهی

که فلان جا حوض آبست و عیون ** تا در اندازد به حوضت سرنگون

آدمی را با همه وحی و نظر ** اندر افکند آن لعین در شور و شر 2610

بی‌گناهی بی‌گزند سابقی ** که رسد او را ز آدم ناحقی

گفت روبه آن طلسم سحر بود ** که ترا در چشم آن شیری نمود

ورنه من از تو به تن مسکین‌ترم ** که شب و روز اندر آنجا می‌چرم

گرنه زان گونه طلسمی ساختی ** هر شکم‌خواری بدانجا تاختی

یک جهان بی‌نوا پر پیل و ارج ** بی‌طلسمی کی بماندی سبز مرج 2615

من ترا خود خواستم گفتن به درس ** که چنان هولی اگر بینی مترس

لیک رفت از یاد علم آموزیت ** که بدم مستغرق دلسوزیت

دیدمت در جوع کلب و بی‌نوا ** می‌شتابیدم که آیی تا دوا

ورنه با تو گفتمی شرح طلسم ** که آن خیالی می‌نماید نیست جسم

جواب گفتن خر روباه را

گفت رو رو هین ز پیشم ای عدو ** تا نبینم روی تو ای زشت‌رو 2620

آن خدایی که ترا بدبخت کرد ** روی زشتت را کریه و سخت کرد

با کدامین روی می‌آیی به من ** این چنین سغری ندارد کرگدن

رفته‌ای در خون جانم آشکار ** که ترا من ره‌برم تا مرغزار

تا بدیدم روی عزرائیل را ** باز آوردی فن و تسویل را

گرچه من ننگ خرانم یا خرم ** جانورم جان دارم این را کی خرم 2625

آنچ من دیدم ز هول بی‌امان ** طفل دیدی پیر گشتی در زمان

بی‌دل و جان از نهیب آن شکوه ** سرنگون خود را در افکندم ز کوه

بسته شد پایم در آن دم از نهیب ** چون بدیدم آن عذاب بی‌حجاب

عهد کردم با خدا کای ذوالمنن ** برگشا زین بستگی تو پای من

تا ننوشم وسوسه‌ی کس بعد ازین ** عهد کردم نذر کردم ای معین 2630

حق گشاده کرد آن دم پای من ** زان دعا و زاری و ایمای من

ورنه اندر من رسیدی شیر نر ** چون بدی در زیر پنجه‌ی شیر خر

باز بفرستادت آن شیر عرین ** سوی من از مکر ای بس القرین

حق ذات پاک الله الصمد ** که بود به مار بد از یار بد