چون بگویند ایش شاء الله کان ** حکم حکم اوست مطلق جاودان

چون بگویند ایش شاء الله کان ** حکم حکم اوست مطلق جاودان 3115

پس چرا صد مرده اندر ورد او ** بر نگردی بندگانه گرد او

گر بگویند آنچ می‌خواهد وزیر ** خواست آن اوست اندر دار و گیر

گرد او گردان شوی صد مرده زود ** تا بریزد بر سرت احسان و جود

یا گریزی از وزیر و قصر او ** این نباشد جست و جوی نصر او

بازگونه زین سخن کاهل شدی ** منعکس ادراک و خاطر آمدی 3120

امر امر آن فلان خواجه‌ست هین ** چیست یعنی با جز او کمتر نشین

گرد خواجه گرد چون امر آن اوست ** کو کشد دشمن رهاند جان دوست

هرچه او خواهد همان یابی یقین ** یاوه کم رو خدمت او برگزین

نی چو حاکم اوست گرد او مگرد ** تا شوی نامه سیاه و روی زود

حق بود تاویل که آن گرمت کند ** پر امید و چست و با شرمت کند 3125

ور کند سستت حقیقت این بدان ** هست تبدیل و نه تاویلست آن

این برای گرم کردن آمدست ** تا بگیرد ناامیدان را دو دست

معنی قرآن ز قرآن پرس و بس ** وز کسی که آتش زدست اندر هوس

پیش قرآن گشت قربانی و پست ** تا که عین روح او قرآن شدست

روغنی کو شد فدای گل به کل ** خواه روغن بوی کن خواهی تو گل 3130

و هم‌چنین قد جف القلم یعنی جف القلم و کتب لا یستوی الطاعة والمعصیة لا یستوی الامانة و السرقة جف القلم ان لا یستوی الشکر و الکفران جف القلم ان الله لا یضیع اجر المحسنین

هم‌چنین تاویل قد جف القلم ** بهر تحریضست بر شغل اهم

پس قلم بنوشت که هر کار را ** لایق آن هست تاثیر و جزا

کژ روی جف القلم کژ آیدت ** راستی آری سعادت زایدت

ظلم آری مدبری جف القلم ** عدل آری بر خوری جف القلم

چون بدزدد دست شد جف القلم ** خورد باده مست شد جف القلم 3135

تو روا داری روا باشد که حق ** هم‌چو معزول آید از حکم سبق

که ز دست من برون رفتست کار ** پیش من چندین میا چندین مزار

بلک معنی آن بود جف القلم ** نیست یکسان پیش من عدل و ستم

فرق بنهادم میان خیر و شر ** فرق بنهادم ز بد هم از بتر

ذره‌ای گر در تو افزونی ادب ** باشد از یارت بداند فضل رب 3140

قدر آن ذره ترا افزون دهد ** ذره چون کوهی قدم بیرون نهد

پادشاهی که به پیش تخت او ** فرق نبود از امین و ظلم‌جو

آنک می‌لرزد ز بیم رد او ** وانک طعنه می‌زند در جد او

فرق نبود هر دو یک باشد برش ** شاه نبود خاک تیره بر سرش

ذره‌ای گر جهد تو افزون بود ** در ترازوی خدا موزون بود 3145

پیش این شاهان هماره جان کنی ** بی‌خبر ایشان ز غدر و روشنی

گفت غمازی که بد گوید ترا ** ضایع آرد خدمتت را سالها

پیش شاهی که سمیعست و بصیر ** گفت غمازان نباشد جای‌گیر

جمله غمازان ازو آیس شوند ** سوی ما آیند و افزایند پند

بس جفا گویند شه را پیش ما ** که برو جف القلم کم کن وفا 3150

معنی جف القلم کی آن بود ** که جفاها با وفا یکسان بود

بل جفا را هم جفا جف القلم ** وآن وفا را هم وفا جف القلم

عفو باشد لیک کو فر امید ** که بود بنده ز تقوی روسپید

دزد را گر عفو باشد جان برد ** کی وزیر و خازن مخزن شود

ای امین الدین ربانی بیا ** کز امانت رست هر تاج و لوا 3155

پور سلطان گر برو خاین شود ** آن سرش از تن بدان باین شود

وز غلامی هندوی آرد وفا ** دولت او را می‌زند طال بقا

چه غلام ار بر دری سگ باوفاست ** در دل سالار او را صد رضاست

زین چو سگ را بوسه بر پوزش دهد ** گر بود شیری چه پیروزش کند

جز مگر دزدی که خدمتها کند ** صدق او بیخ جفا را بر کند 3160

چون فضیل ره‌زنی کو راست باخت ** زانک ده مرده به سوی توبه تاخت

وآنچنان که ساحران فرعون را ** رو سیه کردند از صبر و وفا

دست و پا دادند در جرم قود ** آن به صد ساله عبادت کی شود

تو که پنجه سال خدمت کرده‌ای ** کی چنین صدقی به دست آورده‌ای

حکایت آن درویش کی در هری غلامان آراسته‌ی عمید خراسان را دید و بر اسبان تازی و قباهای زربفت و کلاهای مغرق و غیر آن پرسید کی اینها کدام امیرانند و چه شاهانند گفت او را کی اینها امیران نیستند اینها غلامان عمید خراسانند روی به آسمان کرد کی ای خدا غلام پروردن از عمید بیاموز آنجا مستوفی را عمید گویند