زود مهمان جست و گفت این زن بهل ** موزه دارم غم ندارم من ز گل

زود مهمان جست و گفت این زن بهل ** موزه دارم غم ندارم من ز گل 3665

من روان گشتم شما را خیر باد ** در سفر یک دم مبادا روح شاد

تا که زوتر جانب معدن رود ** کین خوشی اندر سفر ره‌زن شود

زن پشیمان شد از آن گفتار سرد ** چون رمید و رفت آن مهمان فرد

زن بسی گفتش که آخر ای امیر ** گر مزاحی کردم از طیبت مگیر

سجده و زاری زن سودی نداشت ** رفت و ایشان را در آن حسرت گذاشت 3670

جامه ازرق کرد زان پس مرد و زن ** صورتش دیدند شمعی بی‌لگن

می‌شد و صحرا ز نور شمع مرد ** چون بهشت از ظلمت شب گشته فرد

کرد مهمان خانه خانه‌ی خویش را ** از غم و از خجلت این ماجرا

در درون هر دو از راه نهان ** هر زمان گفتی خیال میهمان

که منم یار خضر صد گنج و جود ** می‌فشاندم لیک روزیتان نبود 3675

تمثیل فکر هر روزینه کی اندر دل آید به مهمان نو کی از اول روز در خانه فرود آید و فضیلت مهمان‌نوازی و ناز مهمان کشیدن و تحکم و بدخویی کند به خداوند خانه

هر دمی فکری چو مهمان عزیز ** آید اندر سینه‌ات هر روز نیز

فکر را ای جان به جای شخص دان ** زانک شخص از فکر دارد قدر و جان

فکر غم گر راه شادی می‌زند ** کارسازیهای شادی می‌کند

خانه می‌روبد به تندی او ز غیر ** تا در آید شادی نو ز اصل خیر

می‌فشاند برگ زرد از شاخ دل ** تا بروید برگ سبز متصل 3680

می‌کند بیخ سرور کهنه را ** تا خرامد ذوق نو از ما ورا

غم کند بیخ کژ پوسیده را ** تا نماید بیخ رو پوشیده را

غم ز دل هر چه بریزد یا برد ** در عوض حقا که بهتر آورد

خاصه آن را که یقینش باشد این ** که بود غم بنده‌ی اهل یقین

گر ترش‌رویی نیارد ابر و برق ** رز بسوزد از تبسمهای شرق 3685

سعد و نحس اندر دلت مهمان شود ** چون ستاره خانه خانه می‌رود

آن زمان که او مقیم برج تست ** باش هم‌چون طالعش شیرین و چست

تا که با مه چون شود او متصل ** شکر گوید از تو با سلطان دل

هفت سال ایوب با صبر و رضا ** در بلا خوش بود با ضیف خدا

تا چو وا گردد بلای سخت‌رو ** پیش حق گوید به صدگون شکر او 3690

کز محبت با من محبوب کش ** رو نکرد ایوب یک لحظه ترش

از وفا و خجلت علم خدا ** بود چون شیر و عسل او با بلا

فکر در سینه در آید نو به نو ** خند خندان پیش او تو باز رو

که اعذنی خالقی من شره ** لا تحرمنی انل من بره

رب اوزعنی لشکر ما اری ** لا تعقب حسرة لی ان مضی 3695

آن ضمیر رو ترش را پاس‌دار ** آن ترش را چون شکر شیرین شمار

ابر را گر هست ظاهر رو ترش ** گلشن آرنده‌ست ابر و شوره‌کش

فکر غم را تو مثال ابر دان ** با ترش تو رو ترش کم کن چنان

بوک آن گوهر به دست او بود ** جهد کن تا از تو او راضی رود

ور نباشد گوهر و نبود غنی ** عادت شیرین خود افزون کنی 3700

جای دیگر سود دارد عادتت ** ناگهان روزی بر آید حاجتت

فکرتی کز شادیت مانع شود ** آن به امر و حکمت صانع شود

تو مخوان دو چار دانگش ای جوان ** بوک نجمی باشد و صاحب‌قران

تو مگو فرعیست او را اصل گیر ** تا بوی پیوسته بر مقصود چیر

ور تو آن را فرع گیری و مضر ** چشم تو در اصل باشد منتظر 3705

زهر آمد انتظارش اندر چشش ** دایما در مرگ باشی زان روش

اصل دان آن را بگیرش در کنار ** بازره دایم ز مرگ انتظار

نواختن سلطان ایاز را

ای ایاز پر نیاز صدق‌کیش ** صدق تو از بحر و از کوهست بیش

نه به وقت شهوتت باشد عثار ** که رود عقل چو کوهت کاه‌وار

نه به وقت خشم و کینه صبرهات ** سست گردد در قرار و در ثبات 3710

مردی این مردیست نه ریش و ذکر ** ورنه بودی شاه مردان کیر خر

حق کرا خواندست در قرآن رجال ** کی بود این جسم را آنجا مجال

روح حیوان را چه قدرست ای پدر ** آخر از بازار قصابان گذر

صد هزاران سر نهاده بر شکم ** ارزشان از دنبه و از دم کم