چون ز چشم آن اسیر بسته‌دست ** غرقه گشتی کشتی تو در شکست

پس میان حمله‌ی شیران نر ** که بود با تیغشان چون گوی سر 3770

کی توانی کرد در خون آشنا ** چون نه‌ای با جنگ مردان آشنا

که ز طاقاطاق گردنها زدن ** طاق‌طاق جامه کوبان ممتهن

بس تن بی‌سر که دارد اضطراب ** بس سر بی‌تن به خون بر چون حباب

زیر دست و پای اسپان در غزا ** صد فنا کن غرقه گشته در فنا

این چنین هوشی که از موشی پرید ** اندر آن صف تیغ چون خواهد کشید 3775

چالش است آن حمزه خوردن نیست این ** تا تو برمالی بخوردن آستین

نیست حمزه خوردن اینجا تیغ بین ** حمزه‌ای باید درین صف آهنین

کار هر نازک‌دلی نبود قتال ** که گریزد از خیالی چون خیال

کار ترکانست نه ترکان برو ** جای ترکان هست خانه خانه شو

حکایت عیاضی رحمه‌الله کی هفتاد غزو کرده بود سینه برهنه بر امید شهید شدن چون از آن نومید شد از جهاد اصغر رو به جهاد اکبر آورد و خلوت گزید ناگهان طبل غازیان شنید نفس از اندرون زنجیر می‌درانید سوی غزا و متهم داشتن او نفس خود را درین رغبت

گفت عیاضی نود بار آمدم ** تن برهنه بوک زخمی آیدم 3780

تن برهنه می‌شدم در پیش تیر ** تا یکی تیری خورم من جای‌گیر

تیر خوردن بر گلو یا مقتلی ** در نیابد جز شهیدی مقبلی

بر تنم یک جایگه بی‌زخم نیست ** این تنم از تیر چون پرویز نیست

لیک بر مقتل نیامد تیرها ** کار بخت است این نه جلدی و دها

چون شهیدی روزی جانم نبود ** رفتم اندر خلوت و در چله زود 3785

در جهاد اکبر افکندم بدن ** در ریاضت کردن و لاغر شدن

بانگ طبل غازیان آمد به گوش ** که خرامیدند جیش غزوکوش

نفس از باطن مرا آواز داد ** که به گوش حس شنیدم بامداد

خیز هنگام غزا آمد برو ** خویش را در غزو کردن کن گرو

گفتم ای نفس خبیث بی‌وفا ** از کجا میل غزا تو از کجا 3790

راست گوی ای نفس کین حیلت‌گریست ** ورنه نفس شهوت از طاعت بریست

گر نگویی راست حمله آرمت ** در ریاضت سخت‌تر افشارمت

نفس بانگ آورد آن دم از درون ** با فصاحت بی‌دهان اندر فسون

که مرا هر روز اینجا می‌کشی ** جان من چون جان گبران می‌کشی

هیچ کس را نیست از حالم خبر ** که مرا تو می‌کشی بی‌خواب و خور 3795

در غزا بجهم به یک زخم از بدن ** خلق بیند مردی و ایثار من

گفتم ای نفسک منافق زیستی ** هم منافق می‌مری تو چیستی

در دو عالم تو مرایی بوده‌ای ** در دو عالم تو چنین بیهوده‌ای

نذر کردم که ز خلوت هیچ من ** سر برون نارم چو زنده‌ست این بدن

زانک در خلوت هر آنچ تن کند ** نه از برای روی مرد و زن کند 3800

جنبش و آرامش اندر خلوتش ** جز برای حق نباشد نیتش

این جهاد اکبرست آن اصغرست ** هر دو کار رستمست و حیدرست

کار آن کس نیست کو را عقل و هوش ** پرد از تن چون بجنبد دنب موش

آن چنان کس را بباید چون زنان ** دور بودن از مصاف و از سنان

صوفیی آن صوفیی این اینت حیف ** آن ز سوزن کشته این را طعمه سیف 3805

نقش صوفی باشد او را نیست جان ** صوفیان بدنام هم زین صوفیان

بر در و دیوار جسم گل‌سرشت ** حق ز غیرت نقش صد صوفی نبشت

تا ز سحر آن نقشها جنبان شود ** تا عصای موسوی پنهان شود

نقشها را میخورد صدق عصا ** چشم فرعونیست پر گرد و حصا

صوفی دیگر میان صف حرب ** اندر آمد بیست بار از بهر ضرب 3810

با مسلمانان به کافر وقت کر ** وانگشت او با مسلمانان به فر

زخم خورد و بست زخمی را که خورد ** بار دیگر حمله آورد و نبرد

تا نمیرد تن به یک زخم از گزاف ** تا خورد او بیست زخم اندر مصاف

حیفش آمد که به زخمی جان دهد ** جان ز دست صدق او آسان رهد

حکایت آن مجاهد کی از همیان سیم هر روز یک درم در خندق انداختی به تفاریق از بهر ستیزه‌ی حرص و آرزوی نفس و وسوسه‌ی نفس کی چون می‌اندازی به خندق باری به یک‌بار بینداز تا خلاص یابم کی الیاس احدی الراحتین او گفته کی این راحت نیز ندهم

آن یکی بودش به کف در چل درم ** هر شب افکندی یکی در آب یم 3815

تا که گردد سخت بر نفس مجاز ** در تانی درد جان کندن دراز

با مسلمانان بکر او پیش رفت ** وقت فر او وا نگشت از خصم تفت

زخم دیگر خورد آن را هم ببست ** بیست کرت رمح و تیر از وی شکست