گفتم ای نفس خبیث بی‌وفا ** از کجا میل غزا تو از کجا

گفتم ای نفس خبیث بی‌وفا ** از کجا میل غزا تو از کجا 3790

راست گوی ای نفس کین حیلت‌گریست ** ورنه نفس شهوت از طاعت بریست

گر نگویی راست حمله آرمت ** در ریاضت سخت‌تر افشارمت

نفس بانگ آورد آن دم از درون ** با فصاحت بی‌دهان اندر فسون

که مرا هر روز اینجا می‌کشی ** جان من چون جان گبران می‌کشی

هیچ کس را نیست از حالم خبر ** که مرا تو می‌کشی بی‌خواب و خور 3795

در غزا بجهم به یک زخم از بدن ** خلق بیند مردی و ایثار من

گفتم ای نفسک منافق زیستی ** هم منافق می‌مری تو چیستی

در دو عالم تو مرایی بوده‌ای ** در دو عالم تو چنین بیهوده‌ای

نذر کردم که ز خلوت هیچ من ** سر برون نارم چو زنده‌ست این بدن

زانک در خلوت هر آنچ تن کند ** نه از برای روی مرد و زن کند 3800

جنبش و آرامش اندر خلوتش ** جز برای حق نباشد نیتش

این جهاد اکبرست آن اصغرست ** هر دو کار رستمست و حیدرست

کار آن کس نیست کو را عقل و هوش ** پرد از تن چون بجنبد دنب موش

آن چنان کس را بباید چون زنان ** دور بودن از مصاف و از سنان

صوفیی آن صوفیی این اینت حیف ** آن ز سوزن کشته این را طعمه سیف 3805

نقش صوفی باشد او را نیست جان ** صوفیان بدنام هم زین صوفیان

بر در و دیوار جسم گل‌سرشت ** حق ز غیرت نقش صد صوفی نبشت

تا ز سحر آن نقشها جنبان شود ** تا عصای موسوی پنهان شود

نقشها را میخورد صدق عصا ** چشم فرعونیست پر گرد و حصا

صوفی دیگر میان صف حرب ** اندر آمد بیست بار از بهر ضرب 3810

با مسلمانان به کافر وقت کر ** وانگشت او با مسلمانان به فر

زخم خورد و بست زخمی را که خورد ** بار دیگر حمله آورد و نبرد

تا نمیرد تن به یک زخم از گزاف ** تا خورد او بیست زخم اندر مصاف

حیفش آمد که به زخمی جان دهد ** جان ز دست صدق او آسان رهد

حکایت آن مجاهد کی از همیان سیم هر روز یک درم در خندق انداختی به تفاریق از بهر ستیزه‌ی حرص و آرزوی نفس و وسوسه‌ی نفس کی چون می‌اندازی به خندق باری به یک‌بار بینداز تا خلاص یابم کی الیاس احدی الراحتین او گفته کی این راحت نیز ندهم

آن یکی بودش به کف در چل درم ** هر شب افکندی یکی در آب یم 3815

تا که گردد سخت بر نفس مجاز ** در تانی درد جان کندن دراز

با مسلمانان بکر او پیش رفت ** وقت فر او وا نگشت از خصم تفت

زخم دیگر خورد آن را هم ببست ** بیست کرت رمح و تیر از وی شکست

بعد از آن قوت نماند افتاد پیش ** مقعد صدق او ز صدق عشق خویش

صدق جان دادن بود هین سابقوا ** از نبی برخوان رجال صدقوا 3820

این همه مردن نه مرگ صورتست ** این بدن مر روح را چون آلتست

ای بسا خامی که ظاهر خونش ریخت ** لیک نفس زنده آن جانب گریخت

آلتش بشکست و ره‌زن زنده ماند ** نفس زنده‌ست ارچه مرکب خون فشاند

اسپ کشت و راه او رفته نشد ** جز که خام و زشت و آشفته نشد

گر بهر خون ریزیی گشتی شهید ** کافری کشته بدی هم بوسعید 3825

ای بسا نفس شهید معتمد ** مرده در دنیا چو زنده می‌رود

روح ره‌زن مرد و تن که تیغ اوست ** هست باقی در کف آن غزوجوست

تیغ آن تیغست مرد آن مرد نیست ** لیک این صورت ترا حیران کنیست

نفس چون مبدل شود این تیغ تن ** باشد اندر دست صنع ذوالمنن

آن یکی مردیست قوتش جمله درد ** این دگر مردی میان‌تی هم‌چو گرد 3830

صفت کردن مرد غماز و نمودن صورت کنیزک مصور در کاغذ و عاشق شدن خلیفه‌ی مصر بر آن صورت و فرستادن خلیفه امیری را با سپاه گران بدر موصل و قتل و ویرانی بسیار کردن بهر این غرض

مر خلیفه‌ی مصر را غماز گفت ** که شه موصل به حوری گشت جفت

یک کنیزک دارد او اندر کنار ** که به عالم نیست مانندش نگار

در بیان ناید که حسنش بی‌حدست ** نقش او اینست که اندر کاغذست

نقش در کاغذ چو دید آن کیقباد ** خیره گشت و جام از دستش فتاد

پهلوانی را فرستاد آن زمان ** سوی موصل با سپاه بس گران 3835

که اگر ندهد به تو آن ماه را ** برکن از بن آن در و درگاه را

ور دهد ترکش کن و مه را بیار ** تا کشم من بر زمین مه در کنار

پهلوان شد سوی موصل با حشم ** با هزاران رستم و طبل و علم

چون ملخها بی‌عدد بر گرد کشت ** قاصد اهلاک اهل شهر گشت