English    Türkçe    فارسی   

5
382-431

  • چون همی مالی زبان را اندرین  ** چون شوی چون بینی آن را بی ز طین 
  • Inasmuch as thou rubbest thy tongue (even) on this (earthly draught), how (enamoured of it) wilt thou be when thou seest (tastest) it without the clay!

  • چونک وقت مرگ آن جرعه‌ی صفا  ** زین کلوخ تن به مردن شد جدا 
  • When at the hour of death that pure draught is separated from the bodily clod by dying,

  • آنچ می‌ماند کنی دفنش تو زود  ** این چنین زشتی بدان چون گشته بود 
  • Thou quickly buriest that which remains, since it had been made such an ugly thing by that (separation).

  • جان چو بی این جیفه بنماید جمال  ** من نتانم گفت لطف آن وصال  385
  • When the Spirit displays its beauty without this carcase, I cannot express the loveliness of that union.

  • مه چو بی‌این ابر بنماید ضیا  ** شرح نتوان کرد زان کار و کیا 
  • When the Moon displays its radiance without this cloud, ’tis impossible to describe that glory and majesty.

  • حبذا آن مطبخ پر نوش و قند  ** کین سلاطین کاسه‌لیسان ویند 
  • How delightful is that Kitchen full of honey and sugar, of which these (worldly) monarchs are (only) the lick-platters!

  • حبذا آن خرمن صحرای دین  ** که بود هر خرمن آن را دانه‌چین 
  • How delightful is that Stack in the spiritual field, of which every (other) stack is (only) the gleaner!

  • حبذا دریای عمر بی‌غمی  ** که بود زو هفت دریا شب‌نمی 
  • How delightful is the Sea of painless Life, of which the Seven Seas are (only) a dewdrop!

  • جرعه‌ای چون ریخت ساقی الست  ** بر سر این شوره خاک زیردست  390
  • When the Cup-bearer of Alast poured a draught upon this nitrous abject earth,

  • جوش کرد آن خاک و ما زان جوششیم  ** جرعه‌ی دیگر که بس بی‌کوششیم 
  • The earth seethed, and we are (the result) of that seething. (O God, pour) another draught, for we are very effortless (unaspiring).

  • گر روا بد ناله کردم از عدم  ** ور نبود این گفتنی نک تن زدم 
  • If ’twas permitted, I sang of non-existence; and if ’twas not to be told, lo, I was silent.

  • این بیان بط حرص منثنیست  ** از خلیل آموز که آن بط کشتنیست 
  • This is the account of the bent (grovelling) duck, which is greed: learn of Khalíl (Abraham) that the duck ought to be killed.

  • هست در بط غیر این بس خیر و شر  ** ترسم از فوت سخنهای دگر 
  • In the duck there is much good and evil besides this, (but) I am afraid of missing other (more important) topics of discourse.

  • صفت طاوس و طبع او و سبب کشتن ابراهیم علیه‌السلام او را 
  • Description of the Peacock and its nature, and the cause of its being killed by Abraham, on whom be peace.

  • آمدیم اکنون به طاوس دورنگ  ** کو کند جلوه برای نام و ننگ  395
  • Now we come to the two-coloured (double-faced) peacock, who displays himself for the sake of name and fame.

  • همت او صید خلق از خیر و شر  ** وز نتیجه و فایده‌ی آن بی‌خبر 
  • His desire is to catch people: he is ignorant of good and evil and of the result and use of that (catching).

  • بی‌خبر چون دام می‌گیرد شکار  ** دام را چه علم از مقصود کار 
  • He catches his prey ignorantly, like a trap: what knowledge has the trap concerning the purpose of its action?

  • دام را چه ضر و چه نفع از گرفت  ** زین گرفت بیهده‌ش دارم شگفت 
  • What harm (comes) to the trap, or what benefit, from catching (its prey)? I wonder at its idle catching.

  • ای برادر دوستان افراشتی  ** با دو صد دلداری و بگذاشتی 
  • O brother, thou hast uplifted thy friends with two hundred marks of affection, and (then) abandoned (them).

  • کارت این بودست از وقت ولاد  ** صید مردم کردن از دام وداد  400
  • This has been thy business from the hour of (thy) birth: to catch people with the trap of love.

  • زان شکار و انبهی و باد و بود  ** دست در کن هیچ یابی تار و پود 
  • From that pursuit (of people) and throng (of friends) and vainglory and self existence wilt thou get any warp or woof? Try and see!

  • بیشتر رفتست و بیگاهست روز  ** تو به جد در صید خلقانی هنوز 
  • Most (of thy life) is gone and the day is late; (yet) thou art still busy in pursuit of people.

  • آن یکی می‌گیر و آن می‌هل ز دام  ** وین دگر را صید می‌کن چون لام 
  • Go on catching one and releasing another from the trap and pursuing another, like mean folk;

  • باز این را می‌هل و می‌جو دگر  ** اینت لعب کودکان بی‌خبر 
  • Then again release this one and seek the other! Here's a game of heedless children!

  • شب شود در دام تو یک صید نی  ** دام بر تو جز صداع و قید نی  405
  • Night comes, and nothing is caught in thy trap: the trap is naught but a headache (affliction) and shackle to thee.

  • پس تو خود را صید می‌کردی به دام  ** که شدی محبوس و محرومی ز کام 
  • Therefore (in reality) thou wert catching thyself with the trap, for thou art imprisoned and disappointed of thy desire.

  • در زمانه صاحب دامی بود  ** هم‌چو ما احمق که صید خود کند 
  • Is any owner of a trap in the world such a dolt that, like us, he tries to catch himself?

  • چون شکار خوک آمد صید عام  ** رنج بی‌حد لقمه خوردن زو حرام 
  • Pursuit of the vulgar is like hunting pig: the fatigue is infinite, and ’tis unlawful to eat a morsel thereof.

  • آنک ارزد صید را عشقست و بس  ** لیک او کی گنجد اندر دام کس 
  • That which is worth pursuing is Love alone; but how should He be contained in any one's trap?

  • تو مگر آیی و صید او شوی  ** دام بگذاری به دام او روی  410
  • (Yet) perchance thou mayst come and be made His prey, thou mayst discard the trap, and go into His trap.

  • عشق می‌گوید به گوشم پست پست  ** صید بودن خوش‌تر از صیادیست 
  • Love is saying very softly into my ear, “To be a prey is better than to be a hunter.

  • گول من کن خویش را و غره شو  ** آفتابی را رها کن ذره شو 
  • Make thyself My fool and be a dupe: renounce the (high) estate of the sun, become a mote!

  • بر درم ساکن شو و بی‌خانه باش  ** دعوی شمعی مکن پروانه باش 
  • Become a dweller at My door and be homeless: do not pretend to be a candle, be a moth,

  • تا ببینی چاشنی زندگی  ** سلطنت بینی نهان در بندگی 
  • That thou mayst see (taste) the savour of Life and contemplate the sovereignty hidden in servitude.”

  • نعل بینی بازگونه در جهان  ** تخته‌بندان را لقب گشته شهان  415
  • In this world you see the shoes upside down: the title of “kings” is conferred on (those who are really) bondsmen.

  • بس طناب اندر گلو و تاج دار  ** بر وی انبوهی که اینک تاجدار 
  • Many a one who deserves to mount the scaffold with a halter on his throat—a crowd (gathers) round him, crying, “Behold, an emperor!”

  • هم‌چو گور کافران بیرون حلل  ** اندرون قهر خدا عز و جل 
  • (They are) like the tombs of infidels, outwardly (resembling) the robes ofParadise, (while) within (them) is the wrath of God Almighty and Glorious.

  • چون قبور آن را مجصص کرده‌اند  ** پرده‌ی پندار پیش آورده‌اند 
  • He (the worldling) has been plastered like the tombs: the veil of self-conceit has been brought before him (drawn over him).

  • طبع مسکینت مجصص از هنر  ** هم‌چو نخل موم بی‌برگ و ثمر 
  • Thy miserable nature is plastered with virtues, like a palm-tree of wax without (real) leaves and fruit.

  • در بیان آنک لطف حق را همه کس داند و قهر حق را همه کس داند و همه از قهر حق گریزانند و به لطف حق در آویزان اما حق تعالی قهرها را در لطف پنهان کرد و لطفها را در قهر پنهان کرد نعل بازگونه و تلبیس و مکرالله بود تا اهل تمیز و ینظر به نور الله از حالی‌بینان و ظاهربینان جدا شوند کی لیبلوکم ایکم احسن عملا 
  • Explaining that every one knows the mercy of God, and every one knows the wrath of God; and all are fleeing from the wrath of God and clinging to the mercy of God; but the Most High God has concealed wraths in mercy and mercies in wrath. This is God's mystification and disguise and contrivance to the end that the discerning who see by the Light of God may be separated from those who see (only) the present and the visible; for (He created death and life) that He might try you, which of you is most righteous in his works.

  • گفت درویشی به درویشی که تو  ** چون بدیدی حضرت حق را بگو  420
  • One dervish said to another, “Tell (me), what was thy vision of the Presence of God?”

  • گفت بی‌چون دیدم اما بهر قال  ** بازگویم مختصر آن را مثال 
  • He replied, “My vision was ineffable; but for the sake of argument I will briefly declare a parable thereof.

  • دیدمش سوی چپ او آذری  ** سوی دست راست جوی کوثری 
  • I beheld Him with a fire on His left, and on the right a stream (like) Kawthar:

  • سوی چپش بس جهان‌سوز آتشی  ** سوی دست راستش جوی خوشی 
  • On His left an exceedingly world-consuming fire, on His right hand a sweet river.

  • سوی آن آتش گروهی برده دست  ** بهر آن کوثر گروهی شاد و مست 
  • One party put forth their hands towards the fire, (while) another party were rejoicing and intoxicated (with desire) for that Kawthar.

  • لیک لعب بازگونه بود سخت  ** پیش پای هر شقی و نیکبخت  425
  • But ’twas a very topsy-turvy (mystifying) game in the path of every one doomed to perdition or blessed with salvation.

  • هر که در آتش همی رفت و شرر  ** از میان آب بر می‌کرد سر 
  • Whoever went into the fire and sparks was emerging from the midst of the water;

  • هر که سوی آب می‌رفت از میان  ** او در آتش یافت می‌شد در زمان 
  • Whoever went from the middle towards the water, he was at once found to be in the fire;

  • هر که سوی راست شد و آب زلال  ** سر ز آتش بر زد از سوی شمال 
  • Whoever went towards the right (hand) and the limpid water would put forth his head from the fire on the left;

  • وانک شد سوی شمال آتشین  ** سر برون می‌کرد از سوی یمین 
  • And he who went towards the fiery left, would emerge on the right.

  • کم کسی بر سر این مضمر زدی  ** لاجرم کم کس در آن آتش شدی  430
  • Few were they who hit upon (understood) the mystery of this occult (matter); consequently, seldom would any one go into the fire;

  • جز کسی که بر سرش اقبال ریخت  ** کو رها کرد آب و در آتش گریخت 
  • (None would go) except him upon whom felicity was shed, so that he abandoned the water and took refuge in the fire.