گرچه تقلدست استون جهان ** هست رسوا هر مقلد ز امتحان

رسیدن گوهر از دست به دست آخر دور به ایاز و کیاست ایاز و مقلد ناشدن او ایشان را و مغرور ناشدن او به گال و مال دادن شاه و خلعتها و جامگیها افزون کردن و مدح عقل مخطان کردن به مکر و امتحان که کی روا باشد مقلد را مسلمان داشتن مسلمان باشد اما نادر باشد کی مقلد ازین امتحانها به سلامت بیرون آید کی ثبات بینایان ندارد الا من عصم الله زیرا حق یکیست و آن را ضد بسیار غلط‌افکن و مشابه حق مقلد چون آن ضد را نشناسد از آن رو حق را نشناخته باشد اما حق با آن ناشناخت او چو او را به عنایت نگاه دارد آن ناشناخت او را زیان ندارد

ای ایاز اکنون نگویی کین گهر ** چند می‌ارزد بدین تاب و هنر

گفت افزون زانچ تانم گفت من ** گفت اکنون زود خردش در شکن 4055

سنگها در آستین بودش شتاب ** خرد کردش پیش او بود آن صواب

یا به خواب این دیده بود آن پر صفا ** کرده بود اندر بغل دو سنگ را

هم‌چو یوسف که درون قعر چاه ** کشف شد پایان کارش از اله

هر که را فتح و ظفر پیغام داد ** پیش او یک شد مراد و بی‌مراد

هر که پایندان وی شد وصل یار ** او چه ترسد از شکست و کارزار 4060

چون یقین گشتش که خواهد کرد مات ** فوت اسپ و پیل هستش ترهات

گر برد اسپش هر آنک اسپ‌جوست ** اسپ رو گو نه که پیش آهنگ اوست

مرد را با اسپ کی خویشی بود ** عشق اسپش از پی پیشی بود

بهر صورتها مکش چندین زحیر ** بی‌صداع صورتی معنی بگیر

هست زاهد را غم پایان کار ** تا چه باشد حال او روز شمار 4065

عارفان ز آغاز گشته هوشمند ** از غم و احوال آخر فارغ‌اند

بود عارف را همین خوف و رجا ** سابقه‌دانیش خورد آن هر دو را

دید کو سابق زراعت کرد ماش ** او همی‌داند چه خواهد بود چاش

عارفست و باز رست از خوف و بیم ** های هو را کرد تیغ حق دو نیم

بود او را بیم و اومید از خدا ** خوف فانی شد عیان گشت آن رجا 4070

چون شکست او گوهر خاص آن زمان ** زان امیران خاست صد بانگ و فغان

کین چه بی‌باکیست والله کافرست ** هر که این پر نور گوهر را شکست

وآن جماعت جمله از جهل و عما ** در شکسته در امر شاه را

قیمتی گوهر نتیجه‌ی مهر و ود ** بر چنان خاطر چرا پوشیده شد

تشنیع زدن امرا بر ایاز کی چرا شکستش و جواب دادن ایاز ایشان را

گفت ایاز ای مهتران نامور ** امر شه بهتر به قیمت یا گهر 4075

امر سلطان به بود پیش شما ** یا که این نیکو گهر بهر خدا

ای نظرتان بر گهر بر شاه نه ** قبله‌تان غولست و جاده‌ی راه نه

من ز شه بر می‌نگردانم بصر ** من چو مشرک روی نارم با حجر

بی‌گهر جانی که رنگین سنگ را ** برگزیند پس نهد شاه مرا

پشت سوی لعبت گل‌رنگ کن ** عقل در رنگ‌آورنده دنگ کن 4080

اندر آ در جو سبو بر سنگ زن ** آتش اندر بو و اندر رنگ زن

گر نه‌ای در راه دین از ره‌زنان ** رنگ و بو مپرست مانند زنان

سر فرود انداختند آن مهتران ** عذرجویان گشه زان نسیان به جان

از دل هر یک دو صد آه آن زمان ** هم‌چو دودی می‌شدی تا آسمان

کرد اشارت شه به جلاد کهن ** که ز صدرم این خسان را دور کن 4085

این خسان چه لایق صدر من‌اند ** کز پی سنگ امر ما را بشکنند

امر ما پیش چنین اهل فساد ** بهر رنگین سنگ شد خوار و کساد

قصد شاه به کشتن امرا و شفاعت کردن ایاز پیش تخت سلطان کی ای شاه عالم العفو اولی

پس ایاز مهرافزا بر جهید ** پیش تخت آن الغ سلطان دوید

سجده‌ای کرد و گلوی خود گرفت ** کای قبادی کز تو چرخ آرد شگفت

ای همایی که همایان فرخی ** از تو دارند و سخاوت هر سخی 4090

ای کریمی که کرمهای جهان ** محو گردد پیش ایثارت نهان

ای لطیفی که گل سرخت بدید ** از خجالت پیرهن را بر درید

از غفوری تو غفران چشم‌سیر ** روبهان بر شیر از عفو تو چیر

جز که عفو تو کرا دارد سند ** هر که با امر تو بی‌باکی کند

غفلت و گستاخی این مجرمان ** از وفور عفو تست ای عفولان 4095

دایما غفلت ز گستاخی دمد ** که برد تعظیم از دیده رمد

غفلت و نسیان بد آموخته ** ز آتش تعظیم گردد سوخته

هیبتش بیداری و فطنت دهد ** سهو نسیان از دلش بیرون جهد

وقت غارت خواب ناید خلق را ** تا بنرباید کسی زو دلق را

خواب چون در می‌رمد از بیم دلق ** خواب نسیان کی بود با بیم حلق 4100

لاتاخذ ان نسینا شد گواه ** که بود نسیان بوجهی هم گناه

زانک استکمال تعظیم او نکرد ** ورنه نسیان در نیاوردی نبرد