چونک گشتی هیچ از سندان مترس ** هر صباح از فقر مطلق گیر درس

هست الوهیت ردای ذوالجلال ** هر که در پوشد برو گردد وبال

تاج از آن اوست آن ما کمر ** وای او کز حد خود دارد گذر

فتنه‌ی تست این پر طاووسیت ** که اشتراکت باید و قدوسیت 535

قصه‌ی آن حکیم کی دید طاوسی را کی پر زیبای خود را می‌کند به منقار و می‌انداخت و تن خود را کل و زشت می‌کرد از تعجب پرسید کی دریغت نمی‌آید گفت می‌آید اما پیش من جان از پر عزیزتر است و این پر عدوی جان منست

پر خود می‌کند طاوسی به دشت ** یک حکیمی رفته بود آنجا بگشت

گفت طاوسا چنین پر سنی ** بی‌دریغ از بیخ چون برمی‌کنی

خود دلت چون می‌دهد تا این حلل ** بر کنی اندازیش اندر وحل

هر پرت را از عزیزی و پسند ** حافظان در طی مصحف می‌نهند

بهر تحریک هوای سودمند ** از پر تو بادبیزن می‌کنند 540

این چه ناشکری و چه بی‌باکیست ** تو نمی‌دانی که نقاشش کیست

یا همی‌دانی و نازی می‌کنی ** قاصدا قلع طرازی می‌کنی

ای بسا نازا که گردد آن گناه ** افکند مر بنده را از چشم شاه

ناز کردن خوشتر آید از شکر ** لیک کم خایش که دارد صد خطر

ایمن آبادست آن راه نیاز ** ترک نازش گیر و با آن ره بساز 545

ای بسا نازآوری زد پر و بال ** آخر الامر آن بر آن کس شد وبال

خوشی ناز ار دمی بفرازدت ** بیم و ترس مضمرش بگدازدت

وین نیاز ار چه که لاغر می‌کند ** صدر را چون بدر انور می‌کند

چون ز مرده زنده بیرون می‌کشد ** هر که مرده گشت او دارد رشد

چون ز زنده مرده بیرون می‌کند ** نفس زنده سوی مرگی می‌تند 550

مرده شو تا مخرج الحی الصمد ** زنده‌ای زین مرده بیرون آورد

دی شوی بینی تو اخراج بهار ** لیل گردی بینی ایلاج نهار

بر مکن آن پر که نپذیرد رفو ** روی مخراش از عزا ای خوب‌رو

آنچنان رویی که چون شمس ضحاست ** آنچنان رخ را خراشیدن خطاست

زخم ناخن بر چنان رخ کافریست ** که رخ مه در فراق او گریست 555

یا نمی‌بینی تو روی خویش را ** ترک کن خوی لجاج اندیش را

در بیان آنک صفا و سادگی نفس مطمنه از فکرتها مشوش شود چنانک بر روی آینه چیزی نویسی یا نقش کنی اگر چه پاک کنی داغی بماند و نقصانی

روی نفس مطمنه در جسد ** زخم ناخنهای فکرت می‌کشد

فکرت بد ناخن پر زهر دان ** می‌خراشد در تعمق روی جان

تا گشاید عقده‌ی اشکال را ** در حدث کردست زرین بیل را

عقده را بگشاده گیر ای منتهی ** عقده‌ی سختست بر کیسه‌ی تهی 560

دز گشاد عقده‌ها گشتی تو پیر ** عقده‌ی چندی دگر بگشاده گیر

عقده‌ای که آن بر گلوی ماست سخت ** که بدانی که خسی یا نیک‌بخت

حل این اشکال کن گر آدمی ** خرج این کن دم اگر آدم‌دمی

حد اعیان و عرض دانسته گیر ** حد خود را دان که نبود زین گزیر

چون بدانی حد خود زین حدگریز ** تا به بی‌حد در رسی ای خاک‌بیز 565

عمر در محمول و در موضوع رفت ** بی‌بصیرت عمر در مسموع رفت

هر دلیلی بی‌نتیجه و بی‌اثر ** باطل آمد در نتیجه‌ی خود نگر

جز به مصنوعی ندیدی صانعی ** بر قیاس اقترانی قانعی

می‌فزاید در وسایط فلسفی ** از دلایل باز برعکسش صفی

این گریزد از دلیل و از حجاب ** از پی مدلول سر برده به جیب 570

گر دخان او را دلیل آتشست ** بی‌دخان ما را در آن آتش خوشست

خاصه این آتش که از قرب ولا ** از دخان نزدیک‌تر آمد به ما

پس سیه‌کاری بود رفتن ز جان ** بهر تخییلات جان سوی دخان

در بیان قول رسول علیه‌السلام لا رهبانیة فی‌الاسلام

بر مکن پر را و دل بر کن ازو ** زانک شرط این جهاد آمد عدو

چون عدو نبود جهاد آمد محال ** شهوتت نبود نباشد امتثال 575

صبر نبود چون نباشد میل تو ** خصم چون نبود چه حاجت حیل تو

هین مکن خود را خصی رهبان مشو ** زانک عفت هست شهوت را گرو

بی‌هوا نهی از هوا ممکن نبود ** غازیی بر مردگان نتوان نمود

انفقوا گفتست پس کسپی بکن ** زانک نبود خرج بی‌دخل کهن

گر چه آورد انفقوا را مطلق او ** تو بخوان که اکسبوا ثم انفقوا 580

هم‌چنان چون شاه فرمود اصبروا ** رغبتی باید کزان تابی تو رو