از سبب‌دانی شود کم حیرتت ** حیرت تو ره دهد در حضرتت

از سبب‌دانی شود کم حیرتت ** حیرت تو ره دهد در حضرتت 795

این بقاها از فناها یافتی ** از فنااش رو چرا برتافتی

زان فناها چه زیان بودت که تا ** بر بقا چفسیده‌ای ای نافقا

چون دوم از اولینت بهترست ** پس فنا جو و مبدل را پرست

صد هزاران حشر دیدی ای عنود ** تاکنون هر لحظه از بدو وجود

از جماد بی‌خبر سوی نما ** وز نما سوی حیات و ابتلا 800

باز سوی عقل و تمییزات خوش ** باز سوی خارج این پنج و شش

تا لب بحر این نشان پایهاست ** پس نشان پا درون بحر لاست

زانک منزلهای خشکی ز احتیاط ** هست دهها و وطنها و رباط

باز منزلهای دریا در وقوف ** وقت موج و حبس بی‌عرصه و سقوف

نیست پیدا آن مراحل را سنام ** نه نشانست آن منازل را نه نام 805

هست صد چندان میان منزلین ** آن طرف که از نما تا روح عین

در فناها این بقاها دیده‌ای ** بر بقای جسم چون چفسیده‌ای

هین بده ای زاغ این جان باز باش ** پیش تبدیل خدا جانباز باش

تازه می‌گیر و کهن را می‌سپار ** که هر امسالت فزونست از سه پار

گر نباشی نخل‌وار ایثار کن ** کهنه بر کهنه نه و انبار کن 810

کهنه و گندیده و پوسیده را ** تحفه می‌بر بهر هر نادیده را

آنک نو دید او خریدار تو نیست ** صید حقست او گرفتار تو نیست

هر کجا باشند جوق مرغ کور ** بر تو جمع آیند ای سیلاب شور

تا فزاید کوری از شورابها ** زانک آب شور افزاید عمی

اهل دنیا زان سبب اعمی‌دل‌اند ** شارب شورابه‌ی آب و گل‌اند 815

شور می‌ده کور می‌خر در جهان ** چون نداری آب حیوان در نهان

با چنین حالت بقا خواهی و یاد ** هم‌چو زنگی در سیه‌رویی تو شاد

در سیاهی زنگی زان آسوده است ** کو ز زاد و اصل زنگی بوده است

آنک روزی شاهد و خوش‌رو بود ** گر سیه‌گردد تدارک‌جو بود

مرغ پرنده چو ماند در زمین ** باشد اندر غصه و درد و حنین 820

مرغ خانه بر زمین خوش می‌رود ** دانه‌چین و شاد و شاطر می‌دود

زآنک او از اصل بی‌پرواز بود ** وآن دگر پرنده و پرواز بود

قال النبی علیه‌السلام ارحموا ثلاثا عزیز قوم ذل و غنی قوم افتقر و عالما یلعب به الجهال

گفت پیغامبر که رحم آرید بر ** جان من کان غنیا فافتقر

والذی کان عزیزا فاحتقر ** او صفیا عالما بین المضر

گفت پیغامبر که با این سه گروه ** رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه 825

آنک او بعد از رئیسی خوار شد ** وآن توانگر هم که بی‌دینار شد

وآن سوم آن عالمی که اندر جهان ** مبتلی گردد میان ابلهان

زانک از عزت به خواری آمدن ** هم‌چو قطع عضو باشد از بدن

عضو گردد مرده کز تن وا برید ** نو بریده جنبد اما نی مدید

هر که از جام الست او خورد پار ** هستش امسال آفت رنج و خمار 830

وآنک چون سگ ز اصل کهدانی بود ** کی مرورا حرص سلطانی بود

توبه او جوید که کردست او گناه ** آه او گوید که گم کردست راه

قصه‌ی محبوس شدن آن آهوبچه در آخر خران و طعنه‌ی آن خران ببر آن غریب گاه به جنگ و گاه به تسخر و مبتلی گشتن او به کاه خشک کی غذای او نیست و این صفت بنده‌ی خاص خداست میان اهل دنیا و اهل هوا و شهوت کی الاسلام بدا غریبا و سیعود غریبا فطوبی للغرباء صدق رسول الله

آهوی را کرد صیادی شکار ** اندر آخر کردش آن بی‌زینهار

آخری را پر ز گاوان و خران ** حبس آهو کرد چون استمگران

آهو از وحشت به هر سو می‌گریخت ** او به پیش آن خران شب کاه ریخت 835

از مجاعت و اشتها هر گاو و خر ** کاه را می‌خورد خوشتر از شکر

گاه آهو می‌رمید از سو به سو ** گه ز دود و گرد که می‌تافت رو

هرکرا با ضد خود بگذاشتند ** آن عقوبت را چو مرگ انگاشتند

تا سلیمان گفت که آن هدهد اگر ** هجر را عذری نگوید معتبر

بکشمش یا خود دهم او را عذاب ** یک عذاب سخت بیرون از حساب 840

هان کدامست آن عذاب این معتمد ** در قفص بودن به غیر جنس خود

زین بدن اندر عذابی ای بشر ** مرغ روحت بسته با جنسی دگر

روح بازست و طبایع زاغها ** دارد از زاغان و چغدان داغها

او بمانده در میانشان زارزار ** هم‌چو بوبکری به شهر سبزوار

حکایت محمد خوارزمشاه کی شهر سبزوار کی همه رافضی باشند به جنگ بگرفت اما جان خواستند گفت آنگه امان دهم کی ازین شهر پیش من به هدیه ابوبکر نامی بیارید