با چنین حالت بقا خواهی و یاد ** هم‌چو زنگی در سیه‌رویی تو شاد

در سیاهی زنگی زان آسوده است ** کو ز زاد و اصل زنگی بوده است

آنک روزی شاهد و خوش‌رو بود ** گر سیه‌گردد تدارک‌جو بود

مرغ پرنده چو ماند در زمین ** باشد اندر غصه و درد و حنین 820

مرغ خانه بر زمین خوش می‌رود ** دانه‌چین و شاد و شاطر می‌دود

زآنک او از اصل بی‌پرواز بود ** وآن دگر پرنده و پرواز بود

قال النبی علیه‌السلام ارحموا ثلاثا عزیز قوم ذل و غنی قوم افتقر و عالما یلعب به الجهال

گفت پیغامبر که رحم آرید بر ** جان من کان غنیا فافتقر

والذی کان عزیزا فاحتقر ** او صفیا عالما بین المضر

گفت پیغامبر که با این سه گروه ** رحم آرید ار ز سنگید و ز کوه 825

آنک او بعد از رئیسی خوار شد ** وآن توانگر هم که بی‌دینار شد

وآن سوم آن عالمی که اندر جهان ** مبتلی گردد میان ابلهان

زانک از عزت به خواری آمدن ** هم‌چو قطع عضو باشد از بدن

عضو گردد مرده کز تن وا برید ** نو بریده جنبد اما نی مدید

هر که از جام الست او خورد پار ** هستش امسال آفت رنج و خمار 830

وآنک چون سگ ز اصل کهدانی بود ** کی مرورا حرص سلطانی بود

توبه او جوید که کردست او گناه ** آه او گوید که گم کردست راه

قصه‌ی محبوس شدن آن آهوبچه در آخر خران و طعنه‌ی آن خران ببر آن غریب گاه به جنگ و گاه به تسخر و مبتلی گشتن او به کاه خشک کی غذای او نیست و این صفت بنده‌ی خاص خداست میان اهل دنیا و اهل هوا و شهوت کی الاسلام بدا غریبا و سیعود غریبا فطوبی للغرباء صدق رسول الله

آهوی را کرد صیادی شکار ** اندر آخر کردش آن بی‌زینهار

آخری را پر ز گاوان و خران ** حبس آهو کرد چون استمگران

آهو از وحشت به هر سو می‌گریخت ** او به پیش آن خران شب کاه ریخت 835

از مجاعت و اشتها هر گاو و خر ** کاه را می‌خورد خوشتر از شکر

گاه آهو می‌رمید از سو به سو ** گه ز دود و گرد که می‌تافت رو

هرکرا با ضد خود بگذاشتند ** آن عقوبت را چو مرگ انگاشتند

تا سلیمان گفت که آن هدهد اگر ** هجر را عذری نگوید معتبر

بکشمش یا خود دهم او را عذاب ** یک عذاب سخت بیرون از حساب 840

هان کدامست آن عذاب این معتمد ** در قفص بودن به غیر جنس خود

زین بدن اندر عذابی ای بشر ** مرغ روحت بسته با جنسی دگر

روح بازست و طبایع زاغها ** دارد از زاغان و چغدان داغها

او بمانده در میانشان زارزار ** هم‌چو بوبکری به شهر سبزوار

حکایت محمد خوارزمشاه کی شهر سبزوار کی همه رافضی باشند به جنگ بگرفت اما جان خواستند گفت آنگه امان دهم کی ازین شهر پیش من به هدیه ابوبکر نامی بیارید

شد محمد الپ الغ خوارزمشاه ** در قتال سبزوار پر پناه 845

تنگشان آورد لشکرهای او ** اسپهش افتاد در قتل عدو

سجده آوردند پیشش کالامان ** حلقه‌مان در گوش کن وا بخش جان

هر خراج و صلتی که بایدت ** آن ز ما هر موسمی افزایدت

جان ما آن توست ای شیرخو ** پیش ما چندی امانت باش گو

گفت نرهانید از من جان خویش ** تا نیاریدم ابوبکری به پیش 850

تا مرا بوبکر نام از شهرتان ** هدیه نارید ای رمیده امتان

بدرومتان هم‌چو کشت ای قوم دون ** نه خراج استانم و نه هم فسون

بس جوال زر کشیدندش به راه ** کز چنین شهری ابوبکری مخواه

کی بود بوبکر اندر سبزوار ** یا کلوخ خشک اندر جویبار

رو بتابید از زر و گفت ای مغان ** تا نیاریدم ابوبکر ارمغان 855

هیچ سودی نیست کودک نیستم ** تا به زر و سیم حیران بیستم

تا نیاری سجده نرهی ای زبون ** گر بپیمایی تو مسجد را به کون

منهیان انگیختند از چپ و راست ** که اندرین ویرانه بوبکری کجاست

بعد سه روز و سه شب که اشتافتند ** یک ابوبکری نزاری یافتند

ره گذر بود و بمانده از مرض ** در یکی گوشه‌ی خرابه پر حرض 860

خفته بود او در یکی کنجی خراب ** چون بدیدندش بگفتندش شتاب

خیز که سلطان ترا طالب شدست ** کز تو خواهد شهر ما از قتل رست

گفت اگر پایم بدی یا مقدمی ** خود به راه خود به مقصد رفتمی

اندرین دشمن‌کده کی ماندمی ** سوی شهر دوستان می‌راندمی

تخته‌ی مرده‌کشان بفراشتند ** وان ابوبکر مرا برداشتند 865

سوی خوارمشاه حمالان کشان ** می‌کشیدندش که تا بیند نشان