English    Türkçe    فارسی   

5
987-1036

  • پرتو خورشید شد وا جایگاه  ** ماند هر دیوار تاریک و سیاه 
  • (When) the Sunbeam has gone home, every wall is left dark and black.

  • آنک کرد او در رخ خوبانت دنگ  ** نور خورشیدست از شیشه‌ی سه رنگ 
  • That which made thee amazed at the faces of the fair is the Light of the Sun (reflected) from the three-coloured glass.

  • شیشه‌های رنگ رنگ آن نور را  ** می‌نمایند این چنین رنگین بما 
  • The glasses of diverse hue cause that Light to seem coloured like this to us.

  • چون نماند شیشه‌های رنگ‌رنگ  ** نور بی‌رنگت کند آنگاه دنگ  990
  • When the many-coloured glasses are no more, then the colourless Light makes thee amazed.

  • خوی کن بی‌شیشه دیدن نور را  ** تا چو شیشه بشکند نبود عمی 
  • Make it thy habit to behold the Light without the glass, in order that when the glass is shattered there may not be blindness (in thee).

  • قانعی با دانش آموخته  ** در چراغ غیر چشم افروخته 
  • Thou art content with knowledge learned (from others): thou hast lit thine eye at another's lamp.

  • او چراغ خویش برباید که تا  ** تو بدانی مستعیری نی‌فتا 
  • He takes away his lamp, that thou mayst know thou art a borrower, not a giver.

  • گر تو کردی شکر و سعی مجتهد  ** غم مخور که صد چنان بازت دهد 
  • If thou hast rendered thanks (to God for what thou hast received) and made the utmost exertion (in doing so), be not grieved (at its loss), for He will give (thee) a hundred such (gifts) in return;

  • ور نکردی شکر اکنون خون گری  ** که شدست آن حسن از کافر بری  995
  • But if thou hast not rendered thanks, weep (tears of) blood now, for that (spiritual) excellence has become quit of (has abandoned) the ungrateful.

  • امة الکفران اضل اعمالهم  ** امة الایمان اصلح بالهم 
  • He (God) causeth the works of the unbelieving people to be lost; He maketh the state of the believing people to prosper.

  • گم شد از بی‌شکر خوبی و هنر  ** که دگر هرگز نبیند زان اثر 
  • From the ungrateful man (his) excellence and knowledge disappear, so that never again does he see a trace of them.

  • خویشی و بی‌خویشی و سکر وداد  ** رفت زان سان که نیاردشان به یاد 
  • (His feelings of) affinity and non-affinity and gratitude and affection vanish in such wise that he cannot remember them;

  • که اضل اعمالهم ای کافران  ** جستن کامست از هر کام‌ران 
  • For, O ingrates, (the words) He causeth their works to be lost are (signify) the flight of (every) object of desire from every one who has obtained his desire (in this world),

  • جز ز اهل شکر و اصحاب وفا  ** که مریشان راست دولت در قفا  1000
  • Excepting the thankful and faithful who are attended by fortune.

  • دولت رفته کجا قوت دهد  ** دولت آینده خاصیت دهد 
  • How should the past fortune bestow strength (on its possessors)? ’Tis the future fortune that bestows a special virtue.

  • قرض ده زین دولت اندر اقرضوا  ** تا که صد دولت ببینی پیش رو 
  • In (obedience to the Divine command) “Lend,” make a loan (to God) from this (worldly) fortune, that thou mayst see a hundred fortunes before thy face.

  • اندکی زین شرب کم کن بهر خویش  ** تا که حوض کوثری یابی به پیش 
  • Diminish a little for thine own sake this (eating and) drinking, that thou mayst find in front (of thee) the basin of Kawthar.

  • جرعه بر خاک وفا آنکس که ریخت  ** کی تواند صید دولت زو گریخت 
  • He who poured a draught on the earth of faithfulness, how should the prey, fortune, be able to flee from him?

  • خوش کند دلشان که اصلح بالهم  ** رد من بعد التوی انزالهم  1005
  • He (God) gladdens their hearts, for He maketh their state to prosper: He restoreth their (worldly) entertainment after they have perished.

  • ای اجل وی ترک غارت‌ساز ده  ** هر چه بردی زین شکوران باز ده 
  • (He says), “O Death, O Turcoman who plunderest the village, give back whatsoever thou hast taken from these thankful ones.”

  • وا دهد ایشان بنپذیرند آن  ** زانک منعم گشته‌اند از رخت جان 
  • He (Death) gives it back; (but) they will not receive it, for they have been endowed with the goods of spiritual life.

  • صوفییم و خرقه‌ها انداختیم  ** باز نستانیم چون در باختیم 
  • (They say), “We are Súfís and have cast off our (bodily) mantles: we will not take (them) back after we have gambled (them) away.

  • ما عوض دیدیم آنگه چون عوض  ** رفت از ما حاجت و حرص و غرض 
  • We have seen the recompense (from God)—(and) how (can there be) a (worldly) recompense then (after that)? Want and desire and object are gone from us.

  • ز آب شور و مهلکی بیرون شدیم  ** بر رحیق و چشمه‌ی کوثر زدیم  1010
  • We have emerged from a briny and destroying water, we have attained to the pure wine (of Paradise) and the fountain of Kawthar.

  • آنچ کردی ای جهان با دیگران  ** بی‌وفایی و فن و ناز گران 
  • O World, that which thou hast shown unto others—faithlessness and deceit and grievous pride—

  • بر سرت ریزیم ما بهر جزا  ** که شهیدیم آمده اندر غزا 
  • We pour (it all) on thy head in repayment, for we are martyrs come to war (against thee).”

  • تا بدانی که خدای پاک را  ** بندگان هستند پر حمله و مری 
  • (This is) in order that you may know that the Holy God hath servants impetuous and combative,

  • سبلت تزویر دنیا بر کنند  ** خیمه را بر باروی نصرت زنند 
  • (Who) tear out the moustache of worldly hypocrisy and pitch their tents on the rampart of (Divine) aid.

  • این شهیدان باز نو غازی شدند  ** وین اسیران باز بر نصرت زدند  1015
  • These martyrs have become warriors anew, and these captives have gained the victory once more;

  • سر برآوردند باز از نیستی  ** که ببین ما را گر اکمه نیستی 
  • They have lifted up their heads again from non-existence, saying, “Behold us if thou art not blind from birth,”

  • تا بدانی در عدم خورشیدهاست  ** وآنچ اینجا آفتاب آنجا سهاست 
  • That you may know that in non-existence there are suns, and that what is a sun here is (only) a small star yonder.

  • در عدم هستی برادر چون بود  ** ضد اندر ضد چون مکنون بود 
  • How, O brother, is existence (contained) in non-existence? How is opposite concealed in opposite?

  • یخرج الحی من المیت بدان  ** که عدم آمد امید عابدان 
  • He brings forth the living from the dead: know that the hope of (His) worshippers is non-existence.

  • مرد کارنده که انبارش تهیست  ** شاد و خوش نه بر امید نیستیست  1020
  • The sower whose barn is empty, is not he joyful and happy in hope of non-existence—

  • که بروید آن ز سوی نیستی  ** فهم کن گر واقف معنیستی 
  • (Namely, in the hope) that that (crop) will grow from the quarter of nonexistence? Apprehend (this) if thou art aware of (spiritual) reality.

  • دم به دم از نیستی تو منتظر  ** که بیابی فهم و ذوق آرام و بر 
  • Moment by moment thou art expecting from non-existence to gain understanding and (spiritual) perception and peace and good.

  • نیست دستوری گشاد این راز را  ** ورنه بغدادی کنم ابخاز را 
  • ’Tis not permitted to divulge this mystery; else I should make Abkház a Baghdád.

  • پس خزانه‌ی صنع حق باشد عدم  ** که بر آرد زو عطاها دم به دم 
  • Non-existence, then, is God's factory from which He continually produces gifts.

  • مبدع آمد حق و مبدع آن بود  ** که برآرد فرع بی‌اصل و سند  1025
  • God is the Originator, and an originator is he who produces a branch (derivative) without root (fundamental principle) or support (model).

  • مثال عالم هست نیست‌نما و عالم نیست هست‌نما 
  • Parable of the world (really) existent that appears non-existent and the world (really) non-existent that appears existent.

  • نیست را بنمود هست و محتشم  ** هست را بنمود بر شکل عدم 
  • He (God) hath caused the non-existent to appear existent and magnificent; He hath caused the existent to appear in the form of non-existence.

  • بحر را پوشید و کف کرد آشکار  ** باد را پوشید و بنمودت غبار 
  • He hath concealed the Sea and made the foam visible; He hath concealed the Wind and displayed to thee the dust.

  • چون مناره‌ی خاک پیچان در هوا  ** خاک از خود چون برآید بر علا 
  • The dust is whirling in the air, (high) as a minaret: how should the dust rise aloft of itself?

  • خاک را بینی به بالا ای علیل  ** باد را نی جز به تعریف دلیل 
  • Thou seest the dust on high, O infirm (of sight): the Wind (thou seest) not, except through knowledge given by induction.

  • کف همی‌بینی روانه هر طرف  ** کف بی‌دریا ندارد منصرف  1030
  • Thou seest the foam moving in every direction: without the Sea the foam hath no turning-place.

  • کف به حس بینی و دریا از دلیل  ** فکر پنهان آشکارا قال و قیل 
  • Thou seest the foam by sense perception and the Sea by induction: thought is hidden, speech manifest.

  • نفی را اثبات می‌پنداشتیم  ** دیده‌ی معدوم‌بینی داشتیم 
  • We deemed negation to be affirmation: we had an eye that saw (only) the nonexistent.

  • دیده‌ای که اندر نعاسی شد پدید  ** کی تواند جز خیال و نیست دید 
  • The eye that appeared (came into being) in a state of slumber, how should it be able to see aught but phantasy and non-existence?

  • لاجرم سرگشته گشتیم از ضلال  ** چون حقیقت شد نهان پیدا خیال 
  • Necessarily we were bewildered by error, since Reality was hidden and Phantasy visible,

  • این عدم را چون نشاند اندر نظر  ** چون نهان کرد آن حقیقت از بصر  1035
  • (Wondering) why He (God) set up this non-existence in (full) view and why He caused that Reality to be hidden from sight.

  • آفرین ای اوستاد سحرباف  ** که نمودی معرضان را درد صاف 
  • Praise (to Thee), O Master-weaver of magic who hast made the dregs to seem pure (wine) to them that turn away (from the Truth).