هر طرف چه می‌کشد تن را نظر ** بی‌خبر را کی کشاند با خبر

چونک اندر مرد خوی زن نهد ** او مخنث گردد و گان می‌دهد 2995

چون نهد در زن خدا خوی نری ** طالب زن گردد آن زن سعتری

چون نهد در تو صفات جبرئیل ** هم‌چو فرخی بر هواجویی سبیل

منتظر بنهاده دیده در هوا ** از زمین بیگانه عاشق بر سما

چون نهد در تو صفت‌های خری ** صد پرت گر هست بر آخر پری

از پی صورت نیامد موش خوار ** از خبیثی شد زبون موش‌خوار 3000

طعمه‌جوی و خاین و ظلمت‌پرست ** از پنیر و فستق و دوشاب مست

باز اشهب را چو باشد خوی موش ** ننگ موشان باشد و عار وحوش

خوی آن هاروت و ماروت ای پسر ** چون بگشت و دادشان خوی بشر

در فتادند از لنحن الصافون ** در چه بابل ببسته سرنگون

لوح محفوظ از نظرشان دور شد ** لوح ایشان ساحر و مسحور شد 3005

پر همان و سر همان هیکل همان ** موسیی بر عرش و فرعونی مهان

در پی خو باش و با خوش‌خو نشین ** خوپذیری روغن گل را ببین

خاک گور از مرد هم یابد شرف ** تا نهد بر گور او دل روی و کف

خاک از همسایگی جسم پاک ** چون مشرف آمد و اقبال‌ناک

پس تو هم الجار ثم الدار گو ** گر دلی داری برو دلدار جو 3010

خاک او هم‌سیرت جان می‌شود ** سرمه‌ی چشم عزیزان می‌شود

ای بسا در گور خفته خاک‌وار ** به ز صد احیا به نفع و انتشار

سایه برده او و خاکش سایه‌مند ** صد هزاران زنده در سایه‌ی ویند

داستان آن مرد کی وظیفه داشت از محتسب تبریز و وامها کرده بود بر امید آن وظیفه و او را خبر نه از وفات او حاصل از هیچ زنده‌ای وام او گزارده نشد الا از محتسب متوفی گزارده شد چنانک گفته‌اند لیس من مات فاستراح بمیت انما المیت میت الاحیاء

آن یکی درویش ز اطراف دیار ** جانب تبریز آمد وامدار

نه هزارش وام بد از زر مگر ** بود در تبریز بدرالدین عمر 3015

محتسب بد او به دل بحر آمده ** هر سر مویش یکی حاتم‌کده

حاتم ار بودی گدای او شدی ** سر نهادی خاک پای او شدی

گر بدادی تشنه را بحری زلال ** در کرم شرمنده بودی زان نوال

ور بکردی ذره‌ای را مشرقی ** بودی آن در همتش نالایقی

بر امید او بیامد آن غریب ** کو غریبان را بدی خویش و نسیب 3020

با درش بود آن غریب آموخته ** وام بی‌حد از عطایش توخته

هم به پشت آن کریم او وام کرد ** که ببخششهاش واثق بود مرد

لا ابالی گشته زو و وام‌جو ** بر امید قلزم اکرام‌خو

وام‌داران روترش او شادکام ** هم‌چو گل خندان از آن روض الکرام

گرم شد پشتش ز خورشید عرب ** چه غمستش از سبال بولهب 3025

چونک دارد عهد و پیوند سحاب ** کی دریغ آید ز سقایانش آب

ساحران واقف از دست خدا ** کی نهند این دست و پا را دست و پا

روبهی که هست زان شیرانش پشت ** بشکند کله‌ی پلنگان را به مشت

آمدن جعفر رضی الله عنه به گرفتن قلعه به تنهایی و مشورت کردن ملک آن قلعه در دفع او و گفتن آن وزیر ملک را کی زنهار تسلیم کن و از جهل تهور مکن کی این مرد میدست و از حق جمعیت عظیم دارد در جان خویش الی آخره

چونک جعفر رفت سوی قلعه‌ای ** قلعه پیش کام خشکش جرعه‌ای

یک سواره تاخت تا قلعه بکر ** تا در قلعه ببستند از حذر 3030

زهره نه کس را که پیش آید به جنگ ** اهل کشتی را چه زهره با نهنگ

روی آورد آن ملک سوی وزیر ** که چه چاره‌ست اندرین وقت ای مشیر

گفت آنک ترک گویی کبر و فن ** پیش او آیی به شمشیر و کفن

گفت آخر نه یکی مردیست فرد ** گفت منگر خوار در فردی مرد

چشم بگشا قلعه را بنگر نکو ** هم‌چو سیمابست لرزان پیش او 3035

شسته در زین آن‌چنان محکم‌پیست ** گوییا شرقی و غربی با ویست

چند کس هم‌چون فدایی تاختند ** خویشتن را پیش او انداختند

هر یکی را او بگرزی می‌فکند ** سر نگوسار اندر اقدام سمند

داده بودش صنع حق جمعیتی ** که همی‌زد یک تنه بر امتی

چشم من چون دید روی آن قباد ** کثرت اعداد از چشمم فتاد 3040

اختران بسیار و خورشید ار یکیست ** پیش او بنیاد ایشان مندکیست

گر هزاران موش پیش آرند سر ** گربه را نه ترس باشد نه حذر

کی به پیش آیند موشان ای فلان ** نیست جمعیت درون جانشان