آنچ بعد العسر یسر او دیده بود ** با غریب از قصه‌ی آن لب گشود

نیم‌شب بگذشت و افسانه کنان ** خوابشان انداخت تا مرعای جان

دید پامرد آن همایون خواجه را ** اندر آن شب خواب بر صدر سرا

خواجه گفت ای پای‌مرد با نمک ** آنچ گفتی من شنیدم یک به یک

لیک پاسخ دادنم فرمان نبود ** بی‌اشارت لب نیارستم گشود 3525

ما چو واقف گشته‌ایم از چون و چند ** مهر با لب‌های ما بنهاده‌اند

تا نگردد رازهای غیب فاش ** تا نگردد منهدم عیش و معاش

تا ندرد پرده‌ی غفلت تمام ** تا نماند دیگ محنت نیم‌خام

ما همه گوشیم کر شد نقش گوش ** ما همه نطقیم لیکن لب خموش

هر چه ما دادیم دیدیم این زمان ** این جهان پرده‌ست و عینست آن جهان 3530

روز کشتن روز پنهان کردنست ** تخم در خاکی پریشان کردنست

وقت بدرودن گه منجل زدن ** روز پاداش آمد و پیدا شدن

گفتن خواجه در خواب به آن پای‌مرد وجوه وام آن دوست را کی آمده بود و نشان دادن جای دفن آن سیم و پیغام کردن به وارثان کی البته آن را بسیار نبینند وهیچ باز نگیرند و اگر چه او هیچ از آن قبول نکند یا بعضی را قبول نکند هم آنجا بگذارند تا هر آنک خواهد برگیرد کی من با خدا نذرها کردم کی از آن سیم به من و به متعلقان من حبه‌ای باز نگردد الی آخره

بشنو اکنون داد مهمان جدید ** من همی دیدم که او خواهد رسید

من شنوده بودم از وامش خبر ** بسته بهر او دو سه پاره گهر

که وفای وام او هستند و بیش ** تا که ضیفم را نگردد سینه ریش 3535

وام دارد از ذهب او نه هزار ** وام را از بعض این گو بر گزار

فضله ماند زین بسی گو خرج کن ** در دعایی گو مرا هم درج کن

خواستم تا آن به دست خود دهم ** در فلان دفتر نوشتست این قسم

خود اجل مهلت ندادم تا که من ** خفیه بسپارم بدو در عدن

لعل و یاقوتست بهر وام او ** در خنوری و نبشته نام او 3540

در فلان طاقیش مدفون کرده‌ام ** من غم آن یار پیشین خورده‌ام

قیمت آن را نداند جز ملوک ** فاجتهد بالبیع ان لا یخدعوک

در بیوع آن کن تو از خوف غرار ** که رسول آموخت سه روز اختیار

از کساد آن مترس و در میفت ** که رواج آن نخواهد هیچ خفت

وارثانم را سلام من بگو ** وین وصیت را بگو هم مو به مو 3545

تا ز بسیاری آن زر نشکهند ** بی‌گرانی پیش آن مهمان نهند

ور بگوید او نخواهم این فره ** گو بگیر و هر که را خواهی بده

زانچ دادم باز نستانم نقیر ** سوی پستان باز ناید هیچ شیر

گشته باشد هم‌چو سگ قی را اکول ** مسترد نحله بر قول رسول

ور ببندد در نباید آن زرش ** تا بریزند آن عطا را بر درش 3550

هر که آنجا بگذرد زر می‌برد ** نیست هدیه‌ی مخلصان را مسترد

بهر او بنهاده‌ام آن از دو سال ** کرده‌ام من نذرها با ذوالجلال

ور روا دارند چیزی زان ستد ** بیست چندان خو زیانشان اوفتد

گر روانم را پژولانند زود ** صد در محنت بریشان بر گشود

از خدا اومید دارم من لبق ** که رساند حق را در مستحق 3555

دو قضیه‌ی دیگر او را شرح داد ** لب به ذکر آن نخواهم بر گشاد

تا بماند دو قضیه سر و راز ** هم نگردد مثنوی چندین دراز

برجهید از خواب انگشتک‌زنان ** گه غزل‌گویان و گه نوحه‌کنان

گفت مهمان در چه سوداهاستی ** پای‌مردا مست و خوش بر خاستی

تا چه دیدی خواب دوش ای بوالعلا ** که نمی‌گنجی تو در شهر و فلا 3560

خواب دیده پیل تو هندوستان ** که رمیدستی ز حلقه‌ی دوستان

گفت سوداناک خوابی دیده‌ام ** در دل خود آفتابی دیده‌ام

خواب دیدم خواجه‌ی بیدار را ** آن سپرده جان پی دیدار را

خواب دیدم خواجه‌ی معطی المنی ** واحد کالالف ان امر عنی

مست و بی‌خود این چنین بر می‌شمرد ** تا که مستی عقل و هوشش را ببرد 3565

در میان خانه افتاد او دراز ** خلق انبه گرد او آمد فراز

با خود آمد گفت ای بحر خوشی ** ای نهاده هوش‌ها در بیهشی

خواب در بنهاده‌ای بیداریی ** بسته‌ای در بی‌دلی دلداریی

توانگری پنهان کنی در ذل فقر ** طوق دولت بسته اندر غل فقر

ضد اندر ضد پنهان مندرج ** آتش اندر آب سوزان مندرج 3570