گفت حق خود او جدا شد از بهی ** تو بدین تزویرها هم کی رهی

فاعل و مفعول در روز شمار ** روسیاهند و حریف سنگسار

ره‌زده و ره‌زن یقین در حکم و داد ** در چه بعدند و در بس المهاد 3620

گول را و غول را کو را فریفت ** از خلاص و فوز می‌باید شکیفت

هم خر و خرگیر اینجا در گلند ** غافلند این‌جا و آن‌جا آفلند

جز کسانی را که وا گردند از آن ** در بهار فضل آیند از خزان

توبه آرند و خدا توبه‌پذیر ** امر او گیرند و او نعم الامیر

چون بر آرند از پشیمانی حنین ** عرش لرزد از انین المذنبین 3625

آن‌چنان لرزد که مادر بر ولد ** دستشان گیرد به بالا می‌کشد

کای خداتان وا خریده از غرور ** نک ریاض فضل و نک رب غفور

بعد ازینتان برگ و رزق جاودان ** از هوای حق بود نه از ناودان

چونک دریا بر وسایط رشک کرد ** تشنه چون ماهی به ترک مشک کرد

روان شدن شه‌زادگان در ممالک پدر بعد از وداع کردن ایشان شاه را و اعادت کردن شاه وقت وداع وصیت را الی آخره

عزم ره کردند آن هر سه پسر ** سوی املاک پدر رسم سفر 3630

در طواف شهرها و قلعه‌هاش ** از پی تدبیر دیوان و معاش

دست‌بوس شاه کردند و وداع ** پس بدیشان گفت آن شاه مطاع

هر کجاتان دل کشد عازم شوید ** فی امان الله دست افشان روید

غیر آن یک قلعه نامش هش‌ربا ** تنگ آرد بر کله‌داران قبا

الله الله زان دز ذات الصور ** دور باشید و بترسید از خطر 3635

رو و پشت برجهاش و سقف و پست ** جمله تمثال و نگار و صورتست

هم‌چو آن حجره‌ی زلیخا پر صور ** تا کند یوسف بناکامش نظر

چونک یوسف سوی او می‌ننگرید ** خانه را پر نقش خود کرد آن مکید

تا به هر سو که نگرد آن خوش‌عذار ** روی او را بیند او بی‌اختیار

بهر دیده‌روشنان یزدان فرد ** شش جهت را مظهر آیات کرد 3640

تا بهر حیوان و نامی که نگزند ** از ریاض حسن ربانی چرند

بهر این فرمود با آن اسپه او ** حیث ولیتم فثم وجهه

از قدح‌گر در عطش آبی خورید ** در درون آب حق را ناظرید

آنک عاشق نیست او در آب در ** صورت صورت خود بیند ای صاحب‌بصر

صورت عاشق چو فانی شد درو ** پس در آب اکنون کرا بیند بگو 3645

حسن حق بینند اندر روی حور ** هم‌چو مه در آب از صنع غیور

غیرتش بر عاشقی و صادقیست ** غیرتش بر دیو و بر استور نیست

دیو اگر عاشق شود هم گوی برد ** جبرئیلی گشت و آن دیوی بمرد

اسلم الشیطان آنجا شد پدید ** که یزیدی شد ز فضلش بایزید

این سخن پایان ندارد ای گروه ** هین نگه دارید زان قلعه وجوه 3650

هین مبادا که هوستان ره زند ** که فتید اندر شقاوت تا ابد

از خطر پرهیز آمد مفترض ** بشنوید از من حدیث بی‌غرض

در فرج جویی خرد سر تیز به ** از کمین‌گاه بلا پرهیز به

گر نمی‌گفت این سخن را آن پدر ** ور نمی‌فرمود زان قلعه حذر

خود بدان قلعه نمی‌شد خیلشان ** خود نمی‌افتاد آن سو میلشان 3655

کان نبد معروف بس مهجور بود ** از قلاع و از مناهج دور بود

چون بکرد آن منع دلشان زان مقال ** در هوس افتاد و در کوی خیال

رغبتی زین منع در دلشان برست ** که بباید سر آن را باز جست

کیست کز ممنوع گردد ممتنع ** چونک الانسان حریص ما منع

نهی بر اهل تقی تبغیض شد ** نهی بر اهل هوا تحریض شد 3660

پس ازین یغوی به قوما کثیر ** هم ازین یهدی به قلبا خبیر

کی رمد از نی حمام آشنا ** بل رمد زان نی حمامات هوا

پس بگفتندش که خدمتها کنیم ** بر سمعنا و اطعناها تنیم

رو نگردانیم از فرمان تو ** کفر باشد غفلت از احسان تو

لیک استثنا و تسبیح خدا ** ز اعتماد خود بد از ایشان جدا 3665

ذکر استثنا و حزم ملتوی ** گفته شد در ابتدای مثنوی

صد کتاب ار هست جز یک باب نیست ** صد جهت را قصد جز محراب نیست