چشم بینا بهتر از سیصد عصا ** چشم بشناسد گهر را از حصا

چشم بینا بهتر از سیصد عصا ** چشم بشناسد گهر را از حصا 3785

در تفحص آمدند از اندهان ** صورت کی بود عجب این در جهان

بعد بسیاری تفحص در مسیر ** کشف کرد آن راز را شیخی بصیر

نه از طریق گوش بل از وحی هوش ** رازها بد پیش او بی روی‌پوش

گفت نقش رشک پروینست این ** صورت شه‌زاده‌ی چینست این

هم‌چو جان و چون جنین پنهانست او ** در مکتم پرده و ایوانست او 3790

سوی او نه مرد ره دارد نه زن ** شاه پنهان کرد او را از فتن

غیرتی دارد ملک بر نام او ** که نپرد مرغ هم بر بام او

وای آن دل کش چنین سودا فتاد ** هیچ کس را این چنین سودا مباد

این سزای آنک تخم جهل کاشت ** وآن نصیحت را کساد و سهل داشت

اعتمادی کرد بر تدبیر خویش ** که برم من کار خود با عقل پیش 3795

نیم ذره زان عنایت به بود ** که ز تدبیر خرد سیصد رصد

ترک مکر خویشتن گیر ای امیر ** پا بکش پیش عنایت خوش بمیر

این به قدر حیله‌ی معدود نیست ** زین حیل تا تو نمیری سود نیست

حکایت صدر جهان بخارا کی هر سایلی کی به زبان بخواستی از صدقه‌ی عام بی‌دریغ او محروم شدی و آن دانشمند درویش به فراموشی و فرط حرص و تعجیل به زبان بخواست در موکب صدر جهان از وی رو بگردانید و او هر روز حیله‌ی نو ساختی و خود را گاه زن کردی زیر چادر وگاه نابینا کردی و چشم و روی خود بسته به فراستش بشناختی الی آخره

در بخارا خوی آن خواجیم اجل ** بود با خواهندگان حسن عمل

داد بسیار و عطای بی‌شمار ** تا به شب بودی ز جودش زر نثار 3800

زر به کاغذپاره‌ها پیچیده بود ** تا وجودش بود می‌افشاند جود

هم‌چو خورشید و چو ماه پاک‌باز ** آنچ گیرند از ضیا بدهند باز

خاک را زربخش کی بود آفتاب ** زر ازو در کان و گنج اندر خراب

هر صباحی یک گره را راتبه ** تا نماند امتی زو خایبه

مبتلایان را بدی روزی عطا ** روز دیگر بیوگان را آن سخا 3805

روز دیگر بر علویان مقل ** با فقیهان فقیر مشتغل

روز دیگر بر تهی‌دستان عام ** روز دیگر بر گرفتاران وام

شرط او آن بود که کس با زبان ** زر نخواهد هیچ نگشاید لبان

لیک خامش بر حوالی رهش ** ایستاده مفلسان دیواروش

هر که کردی ناگهان با لب سال ** زو نبردی زین گنه یک حبه مال 3810

من صمت منکم نجا بد یاسه‌اش ** خامشان را بود کیسه و کاسه‌اش

نادرا روزی یکی پیری بگفت ** ده زکاتم که منم با جوع جفت

منع کرد از پیر و پیرش جد گرفت ** مانده خلق از جد پیر اندر شگفت

گفت بس بی‌شرم پیری ای پدر ** پیر گفت از من توی بی‌شرم‌تر

کین جهان خوردی و خواهی تو ز طمع ** کان جهان با این جهان گیری به جمع 3815

خنده‌اش آمد مال داد آن پیر را ** پیر تنها برد آن توفیر را

غیر آن پیر ایچ خواهنده ازو ** نیم حبه زر ندید و نه تسو

نوبت روز فقیهان ناگهان ** یک فقیه از حرص آمد در فغان

کرد زاری‌ها بسی چاره نبود ** گفت هر نوعی نبودش هیچ سود

روز دیگر با رگو پیچید پا ** ناکس اندر صف قوم مبتلا 3820

تخته‌ها بر ساق بست از چپ و راست ** تا گمان آید که او اشکسته‌پاست

دیدش و بشناختش چیزی نداد ** روز دیگر رو بپوشید از لباد

هم بدانستش ندادش آن عزیز ** از گناه و جرم گفتن هیچ چیز

چونک عاجز شد ز صد گونه مکید ** چون زنان او چادری بر سر کشید

در میان بیوگان رفت و نشست ** سر فرو افکند و پنهان کرد دست 3825

هم شناسیدش ندادش صدقه‌ای ** در دلش آمد ز حرمان حرقه‌ای

رفت او پیش کفن‌خواهی پگاه ** که بپیچم در نمد نه پیش راه

هیچ مگشا لب نشین و می‌نگر ** تا کند صدر جهان اینجا گذر

بوک بیند مرده پندار به ظن ** زر در اندازد پی وجه کفن

هر چه بدهد نیم آن بدهم به تو ** هم‌چنان کرد آن فقیر صله‌جو 3830

در نمد پیچید و بر راهش نهاد ** معبر صدر جهان آنجا فتاد

زر در اندازید بر روی نمد ** دست بیرون کرد از تعجیل خود

تا نگیرد آن کفن‌خواه آن صله ** تا نهان نکند ازو آن ده‌دله

مرده از زیر نمد بر کرد دست ** سر برون آمد پی دستش ز پست