خانقه چون این بود بازار عام ** چون بود خر گله و دیوان خام

خر کجا ناموس و تقوی از کجا ** خر چه داند خشیت و خوف و رجا 3860

عقل باشد آمنی و عدل‌جو ** بر زن و بر مرد اما عقل کو

ور گریزم من روم سوی زنان ** هم‌چو یوسف افتم اندر افتتان

یوسف از زن یافت زندان و فشار ** من شوم توزیع بر پنجاه دار

آن زنان از جاهلی بر من تنند ** اولیاشان قصد جان من کنند

نه ز مردان چاره دارم نه از زنان ** چون کنم که نی ازینم نه از آن 3865

بعد از آن کودک به کوسه بنگریست ** گفت او با آن دو مو از غم بریست

فارغست از خشت و از پیکار خشت ** وز چو تو مادرفروش کنک زشت

بر زنخ سه چار مو بهر نمون ** بهتر از سی خشت گرداگرد کون

ذره‌ای سایه‌ی عنایت بهترست ** از هزاران کوشش طاعت‌پرست

زانک شیطان خشت طاعت بر کند ** گر دو صد خشتست خود را ره کند 3870

خشت اگر پرست بنهاده‌ی توست ** آن دو سه مو از عطای آن سوست

در حقیقت هر یکی مو زان کهیست ** کان امان‌نامه‌ی صله‌ی شاهنشهیست

تو اگر صد قفل بنهی بر دری ** بر کند آن جمله را خیره‌سری

شحنه‌ای از موم اگر مهری نهد ** پهلوانان را از آن دل بشکهد

آن دو سه تار عنایت هم‌چو کوه ** سد شد چون فر سیما در وجوه 3875

خشت را مگذار ای نیکوسرشت ** لیک هم آمن مخسپ از دیو زشت

رو دو تا مو زان کرم با دست آر ** وانگهان آمن بخسپ و غم مدار

نوم عالم از عبادت به بود ** آنچنان علمی که مستنبه بود

آن سکون سابح اندر آشنا ** به ز جهد اعجمی با دست و پا

اعجمی زد دست و پا و غرق شد ** می‌رود سباح ساکن چون عمد 3880

علم دریاییست بی‌حد و کنار ** طالب علمست غواص بحار

گر هزاران سال باشد عمر او ** او نگردد سیر خود از جست و جو

کان رسول حق بگفت اندر بیان ** اینک منهومان هما لا یشبعان

در تفسیر این خبر کی مصطفی صلوات‌الله علیه فرمود منهومان لا یشبعان طالب الدنیا و طالب العلم کی این علم غیر علم دنیا باید تا دو قسم باشد اما علم دنیا هم دنیا باشد الی آخره و اگر هم‌چنین شود کی طالب الدنیا و طالب الدنیا تکرار بود نه تقسیم مع تقریره

طالب الدنیا و توفیراتها ** طالب العلم و تدبیراتها

پس درین قسمت چو بگماری نظر ** غیر دنیا باشد این علم ای پدر 3885

غیر دنیا پس چه باشد آخرت ** کت کند زینجا و باشد رهبرت

بحث کردن آن سه شه‌زاده در تدبیر آن واقعه

رو به هم کردند هر سه مفتتن ** هر سه را یک رنج و یک درد و حزن

هر سه در یک فکر و یک سودا ندیم ** هر سه از یک رنج و یک علت سقیم

در خموشی هر سه را خطرت یکی ** در سخن هم هر سه را حجت یکی

یک زمانی اشک‌ریزان جمله‌شان ** بر سر خوان مصیبت خون‌فشان 3890

یک زمان از آتش دل هر سه کس ** بر زده با سوز چون مجمر نفس

مقالت برادر بزرگین

آن بزرگین گفت ای اخوان خیر ** ما نه نر بودیم اندر نصح غیر

از حشم هر که به ما کردی گله ** از بلا و فقر و خوف و زلزله

ما همی‌گفتیم کم نال از حرج ** صبر کن کالصبر مفتاح الفرج

این کلید صبر را اکنون چه شد ** ای عجب منسوخ شد قانون چه شد 3895

ما نمی‌گفتیم که اندر کش مکش ** اندر آتش هم‌چو زر خندید خوش

مر سپه را وقت تنگاتنگ جنگ ** گفته ما که هین مگردانید رنگ

آن زمان که بود اسپان را وطا ** جمله سرهای بریده زیر پا

ما سپاه خویش را هی هی کنان ** که به پیش آیید قاهر چون سنان

جمله عالم را نشان داده به صبر ** زانک صبر آمد چراغ و نور صدر 3900

نوبت ما شد چه خیره‌سر شدیم ** چون زنان زشت در چادر شدیم

ای دلی که جمله را کردی تو گرم ** گرم کن خود را و از خود دار شرم

ای زبان که جمله را ناصح بدی ** نوبت تو گشت از چه تن زدی

ای خرد کو پند شکرخای تو ** دور تست این دم چه شد هیهای تو

ای ز دلها برده صد تشویش را ** نوبت تو شد بجنبان ریش را 3905

از غری ریش ار کنون دزدیده‌ای ** پیش ازین بر ریش خود خندیده‌ای

وقت پند دیگرانی های های ** در غم خود چون زنانی وای وای

چون به درد دیگران درمان بدی ** درد مهمان تو آمد تن زدی