خشت اگر پرست بنهاده‌ی توست ** آن دو سه مو از عطای آن سوست

در حقیقت هر یکی مو زان کهیست ** کان امان‌نامه‌ی صله‌ی شاهنشهیست

تو اگر صد قفل بنهی بر دری ** بر کند آن جمله را خیره‌سری

شحنه‌ای از موم اگر مهری نهد ** پهلوانان را از آن دل بشکهد

آن دو سه تار عنایت هم‌چو کوه ** سد شد چون فر سیما در وجوه 3875

خشت را مگذار ای نیکوسرشت ** لیک هم آمن مخسپ از دیو زشت

رو دو تا مو زان کرم با دست آر ** وانگهان آمن بخسپ و غم مدار

نوم عالم از عبادت به بود ** آنچنان علمی که مستنبه بود

آن سکون سابح اندر آشنا ** به ز جهد اعجمی با دست و پا

اعجمی زد دست و پا و غرق شد ** می‌رود سباح ساکن چون عمد 3880

علم دریاییست بی‌حد و کنار ** طالب علمست غواص بحار

گر هزاران سال باشد عمر او ** او نگردد سیر خود از جست و جو

کان رسول حق بگفت اندر بیان ** اینک منهومان هما لا یشبعان

در تفسیر این خبر کی مصطفی صلوات‌الله علیه فرمود منهومان لا یشبعان طالب الدنیا و طالب العلم کی این علم غیر علم دنیا باید تا دو قسم باشد اما علم دنیا هم دنیا باشد الی آخره و اگر هم‌چنین شود کی طالب الدنیا و طالب الدنیا تکرار بود نه تقسیم مع تقریره

طالب الدنیا و توفیراتها ** طالب العلم و تدبیراتها

پس درین قسمت چو بگماری نظر ** غیر دنیا باشد این علم ای پدر 3885

غیر دنیا پس چه باشد آخرت ** کت کند زینجا و باشد رهبرت

بحث کردن آن سه شه‌زاده در تدبیر آن واقعه

رو به هم کردند هر سه مفتتن ** هر سه را یک رنج و یک درد و حزن

هر سه در یک فکر و یک سودا ندیم ** هر سه از یک رنج و یک علت سقیم

در خموشی هر سه را خطرت یکی ** در سخن هم هر سه را حجت یکی

یک زمانی اشک‌ریزان جمله‌شان ** بر سر خوان مصیبت خون‌فشان 3890

یک زمان از آتش دل هر سه کس ** بر زده با سوز چون مجمر نفس

مقالت برادر بزرگین

آن بزرگین گفت ای اخوان خیر ** ما نه نر بودیم اندر نصح غیر

از حشم هر که به ما کردی گله ** از بلا و فقر و خوف و زلزله

ما همی‌گفتیم کم نال از حرج ** صبر کن کالصبر مفتاح الفرج

این کلید صبر را اکنون چه شد ** ای عجب منسوخ شد قانون چه شد 3895

ما نمی‌گفتیم که اندر کش مکش ** اندر آتش هم‌چو زر خندید خوش

مر سپه را وقت تنگاتنگ جنگ ** گفته ما که هین مگردانید رنگ

آن زمان که بود اسپان را وطا ** جمله سرهای بریده زیر پا

ما سپاه خویش را هی هی کنان ** که به پیش آیید قاهر چون سنان

جمله عالم را نشان داده به صبر ** زانک صبر آمد چراغ و نور صدر 3900

نوبت ما شد چه خیره‌سر شدیم ** چون زنان زشت در چادر شدیم

ای دلی که جمله را کردی تو گرم ** گرم کن خود را و از خود دار شرم

ای زبان که جمله را ناصح بدی ** نوبت تو گشت از چه تن زدی

ای خرد کو پند شکرخای تو ** دور تست این دم چه شد هیهای تو

ای ز دلها برده صد تشویش را ** نوبت تو شد بجنبان ریش را 3905

از غری ریش ار کنون دزدیده‌ای ** پیش ازین بر ریش خود خندیده‌ای

وقت پند دیگرانی های های ** در غم خود چون زنانی وای وای

چون به درد دیگران درمان بدی ** درد مهمان تو آمد تن زدی

بانگ بر لشکر زدن بد ساز تو ** بانگ بر زن چه گرفت آواز تو

آنچ پنجه سال بافیدی به هوش ** زان نسیج خود بغلتانی بپوش 3910

از نوایت گوش یاران بود خوش ** دست بیرون آر و گوش خود بکش

سر بدی پیوسته خود را دم مکن ** پا و دست و ریش و سبلت گم مکن

بازی آن تست بر روی بساط ** خویش را در طبع آر و در نشاط

ذکر آن پادشاه که آن دانشمند را به اکراه در مجلس آورد و بنشاند ساقی شراب بر دانشمند عرضه کرد ساغر پیش او داشت رو بگردانید و ترشی و تندی آغاز کرد شاه ساقی را گفت کی هین در طبعش آر ساقی چندی بر سرش کوفت و شرابش در خورد داد الی آخره

پادشاهی مست اندر بزم خوش ** می‌گذشت آن یک فقیهی بر درش

کرد اشارت کش درین مجلس کشید ** وان شراب لعل را با او چشید 3915

پس کشیدندش به شه بی‌اختیار ** شست در مجلس ترش چون زهر و مار

عرضه کردش می نپذرفت او به خشم ** از شه و ساقی بگردانید چشم

که به عمر خود نخوردستم شراب ** خوشتر آید از شرابم زهر ناب

هین به جای می به من زهری دهید ** تا من از خویش و شما زین وا رهید

می نخورده عربده آغاز کرد ** گشته در مجلس گران چون مرگ و درد 3920