هم‌چو چغزیم اندر آب از گفت الم ** وز خموشی اختناقست و سقم

گر نگوییم آتشی را نور نیست ** ور بگوییم آن سخن دستور نیست

در زمان برجست کای خویشان وداع ** انما الدنیا و ما فیها متاع 4390

پس برون جست او چو تیری از کمان ** که مجال گفت کم بود آن زمان

اندر آمد مست پیش شاه چین ** زود مستانه ببوسید او زمین

شاه را مکشوف یک یک حالشان ** اول و آخر غم و زلزالشان

میش مشغولست در مرعای خویش ** لیک چوپان واقفست از حال میش

کلکم راع بداند از رمه ** کی علف‌خوارست و کی در ملحمه 4395

گرچه در صورت از آن صف دور بود ** لیک چون دف در میان سور بود

واقف از سوز و لهیب آن وفود ** مصلحت آن بد که خشک آورده بود

در میان جانشان بود آن سمی ** لک قاصد کرده خود را اعجمی

صورت آتش بود پایان دیگ ** معنی آتش بود در جان دیگ

صورتش بیرون و معنیش اندرون ** معنی معشوق جان در رگ چو خون 4400

شاه‌زاده پیش شه زانو زده ** ده معرف شارح حالش شده

گرچه شه عارف بد از کل پیش پیش ** لیک می‌کردی معرف کار خویش

در درون یک ذره نور عارفی ** به بود از صد معرف ای صفی

گوش را رهن معرف داشتن ** آیت محجوبیست و حزر و ظن

آنک او را چشم دل شد دیدبان ** دید خواهد چشم او عین العیان 4405

با تواتر نیست قانع جان او ** بل ز چشم دل رسد ایقان او

پس معرف پیش شاه منتجب ** در بیان حال او بگشود لب

گفت شاها صید احسان توست ** پادشاهی کن که بی بیرون شوست

دست در فتراک این دولت زدست ** بر سر سرمست او بر مال دست

گفت شه هر منصبی و ملکتی ** که التماسش هست یابد این فتی 4410

بیست چندان ملک کو شد زان بری ** بخشمش اینجا و ما خود بر سری

گفت تا شاهیت در وی عشق کاشت ** جز هوای تو هوایی کی گذاشت

بندگی تش چنان درخورد شد ** که شهی اندر دل او سرد شد

شاهی و شه‌زادگی در باختست ** از پی تو در غریبی ساختست

صوفیست انداخت خرقه وجد در ** کی رود او بر سر خرقه دگر 4415

میل سوی خرقه‌ی داده و ندم ** آنچنان باشد که من مغبون شدم

باز ده آن خرقه این سو ای قرین ** که نمی‌ارزید آن یعنی بدین

دور از عاشق که این فکر آیدش ** ور بیاید خاک بر سر بایدش

عشق ارزد صد چو خرقه کالبد ** که حیاتی دارد و حس و خرد

خاصه خرقه‌ی ملک دنیا کابترست ** پنج دانگ مستیش درد سرست 4420

ملک دنیا تن‌پرستان را حلال ** ما غلام ملک عشق بی‌زوال

عامل عشقست معزولش مکن ** جز به عشق خویش مشغولش مکن

منصبی کانم ز ریت محجبست ** عین معزولیست و نامش منصبست

موجب تاخیر اینجا آمدن ** فقد استعداد بود و ضعف فن

بی ز استعداد در کانی روی ** بر یکی حبه نگردی محتوی 4425

هم‌چو عنینی که بکری را خرد ** گرچه سیمین‌بر بود کی بر خورد

چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل ** نه کثیرستش ز شمع و نه قلیل

در گلستان اندر آید اخشمی ** کی شود مغزش ز ریحان خرمی

هم‌چو خوبی دلبری مهمان غر ** بانگ چنگ و بربطی در پیش کر

هم‌چو مرغ خاک که آید در بحار ** زان چه یابد جز هلاک و جز خسار 4430

هم‌چو بی‌گندم شده در آسیا ** جز سپیدی ریش و مو نبود عطا

آسیای چرخ بر بی‌گندمان ** موسپیدی بخشد و ضعف میان

لیک با باگندمان این آسیا ** ملک‌بخش آمد دهد کار و کیا

اول استعداد جنت بایدت ** تا ز جنت زندگانی زایدت

طفل نو را از شراب و از کباب ** چه حلاوت وز قصور و از قباب 4435

حد ندارد این مثل کم جو سخن ** تو برو تحصیل استعداد کن

بهر استعداد تا اکنون نشست ** شوق از حد رفت و آن نامد به دست