هین بکن در دفع آن خصم احتیاط ** هر که می‌زایید می‌کشت از خباط

کوری او رست طفل وحی کش ** ماند خون‌های دگر در گردنش

از پدر یابید آن ملک ای عجب ** تا غرورش داد ظلمات نسب

دیگران را گر ام و اب شد حجاب ** او ز ما یابید گوهرها به جیب 4855

گرگ درنده‌ست نفس بد یقین ** چه بهانه می‌نهی بر هر قرین

در ضلالت هست صد کل را کله ** نفس زشت کفرناک پر سفه

زین سبب می‌گویم این بنده‌ی فقیر ** سلسله از گردن سگ برمگیر

گر معلم گشت این سگ هم سگست ** باش ذلت نفسه کو بدرگست

فرض می‌آری به جا گر طایفی ** بر سهیلی چون ادیم طایفی 4860

تا سهیلت وا خرد از شر پوست ** تا شوی چون موزه‌ای هم‌پای دوست

جمله قرآن شرح خبث نفس‌هاست ** بنگر اندر مصحف آن چشمت کجاست

ذکر نفس عادیان کالت بیافت ** در قتال انبیا مو می‌شکافت

قرن قرن از شوم نفس بی‌ادب ** ناگهان اندر جهان می‌زد لهب

رجوع کردن بدان قصه کی شاه‌زاده بدان طغیان زخم خورد از خاطر شاه پیش از استکمال فضایل دیگر از دنیا برفت

قصه کوته کن که رای نفس کور ** برد او را بعد سالی سوی گور 4865

شاه چون از محو شد سوی وجود ** چشم مریخیش آن خون کرده بود

چون به ترکش بنگرید آن بی‌نظیر ** دید کم از ترکشش یک چوبه تیر

گفت کو آن تیر و از حق باز جست ** گفت که اندر حلق او کز تیر تست

عفو کرد آن شاه دریادل ولی ** آمده بد تیر اه بر مقتلی

کشته شد در نوحه‌ی او می‌گریست ** اوست جمله هم کشنده و هم ولیست 4870

ور نباشد هر دو او پس کل نیست ** هم کشنده‌ی خلق و هم ماتم‌کنیست

شکر می‌کرد آن شهید زردخد ** کان بزد بر جسم و بر معنی نزد

جسم ظاهر عاقبت خود رفتنیست ** تا ابد معنی بخواهد شاد زیست

آن عتاب ار رفت هم بر پوست رفت ** دوست بی‌آزار سوی دوست رفت

گرچه او فتراک شاهنشه گرفت ** آخر از عین الکمال او ره گرفت 4875

و آن سوم کاهل‌ترین هر سه بود ** صورت و معنی به کلی او ربود

وصیت کردن آن شخص کی بعد از من او برد مال مرا از سه فرزند من کی کاهل‌ترست

آن یکی شخص به وقت مرگ خویش ** گفت بود اندر وصیت پیش‌پیش

سه پسر بودش چو سه سرو روان ** وقف ایشان کرده او جان و روان

گفت هرچه در کفم کاله و زرست ** او برد زین هر سه کو کاهل‌ترست

گفت با قاضی و پس اندرز کرد ** بعد از آن جام شراب مرگ خورد 4880

گفته فرزندان به قاضی کای کریم ** نگذریم از حکم او ما سه یتیم

سمع و طاعه میکنیم او راست دست ** آنچه او فرمود بر ما نافذست // ما چو اسماعیل ز ابراهیم خود ** سر نپیچیم ارچه قربان میکند

گفت قاضی هر یکی با عاقلیش ** تا بگوید قصه‌ای از کاهلیش

تا ببینم کاهلی هر یکی ** تا بدانم حال هر یک بی‌شکی 4885

عارفان از دو جهان کاهل‌ترند ** زانک بی شد یار خرمن می‌برند

کاهلی را کرده‌اند ایشان سند ** کار ایشان را چو یزدان می‌کند

کار یزدان را نمی‌بینند عام ** می‌نیاسایند از کد صبح و شام

هین ز حد کاهلی گویید باز ** تا بدانم حد آن از کشف راز

بی‌گمان که هر زبان پرده‌ی دلست ** چون بجنبد پرده سرها واصلست 4890

پرده‌ی کوچک چو یک شرحه کباب ** می‌بپوشد صورت صد آفتاب

گر بیان نطق کاذب نیز هست ** لیک بوی از صدق و کذبش مخبرست

آن نسیمی که بیایدت از چمن ** هست پیدا از سموم گولخن

بوی صدق و بوی کذب گول‌گیر ** هست پیدا در نفس چون مشک و سیر

گر ندانی یار را از ده‌دله ** از مشام فاسد خود کن گله 4895

بانگ حیزان و شجاعان دلیر ** هست پیدا چون فن روباه و شیر

یا زبان هم‌چون سر دیگست راست ** چون بجنبد تو بدانی چه اباست

از بخار آن بداند تیزهش ** دیگ شیرینی ز سکباج ترش

دست بر دیگ نوی چون زد فتی ** وقت بخریدن بدید اشکسته را

گفت دانم مرد را در حین ز پوز ** ور نگوید دانمش اندر سه روز 4900

وآن دگر گفت ار بگوید دانمش ** ور نگوید در سخن پیچانمش