این مخالف از چه‌ایم ای خواجه ما ** واز چه زاید وحدت این اعداد را

زانک ما فرعیم و چار اضداد اصل ** خوی خود در فرع کرد ایجاد اصل

گوهر جان چون ورای فصلهاست ** خوی او این نیست خوی کبریاست

جنگها بین کان اصول صلحهاست ** چون نبی که جنگ او بهر خداست

غالبست و چیر در هر دو جهان ** شرح این غالب نگنجد در دهان 65

آب جیحون را اگر نتوان کشید ** هم ز قدر تشنگی نتوان برید

گر شدی عطشان بحر معنوی ** فرجه‌ای کن در جزیره‌ی مثنوی

فرجه کن چندانک اندر هر نفس ** مثنوی را معنوی بینی و بس

باد که را ز آب جو چون وا کند ** آب یک‌رنگی خود پیدا کند

شاخهای تازه‌ی مرجان ببین ** میوه‌های رسته ز آب جان ببین 70

چون ز حرف و صوت و دم یکتا شود ** آن همه بگذارد و دریا شود

حرف‌گو و حرف‌نوش و حرفها ** هر سه جان گردند اندر انتها

نان‌دهنده و نان‌ستان و نان‌پاک ** ساده گردند از صور گردند خاک

لیک معنیشان بود در سه مقام ** در مراتب هم ممیز هم مدام

خاک شد صورت ولی معنی نشد ** هر که گوید شد تو گویش نه نشد 75

در جهان روح هر سه منتظر ** گه ز صورت هارب و گه مستقر

امر آید در صور رو در رود ** باز هم از امرش مجرد می‌شود

پس له الخلق و له الامرش بدان ** خلق صورت امر جان راکب بر آن

راکب و مرکوب در فرمان شاه ** جسم بر درگاه وجان در بارگاه

چونک خواهد که آب آید در سبو ** شاه گوید جیش جان را که ارکبوا 80

باز جانها را چو خواند در علو ** بانگ آید از نقیبان که انزلوا

بعد ازین باریک خواهد شد سخن ** کم کن آتش هیزمش افزون مکن

تا نجوشد دیگهای خرد زود ** دیگ ادراکات خردست و فرود

پاک سبحانی که سیبستان کند ** در غمام حرفشان پنهان کنند

زین غمام بانگ و حرف و گفت و گوی ** پرده‌ای کز سیب ناید غیر بوی 85

باری افزون کش تو این بو را به هوش ** تا سوی اصلت برد بگرفته گوش

بو نگه‌دار و بپرهیز از زکام ** تن بپوش از باد و بود سرد عام

تا نینداید مشامت را ز اثر ** ای هواشان از زمستان سردتر

چون جمادند و فسرده و تن‌شگرف ** می‌جهد انفاسشان از تل برف

چون زمین زین برف در پوشد کفن ** تیغ خورشید حسام‌الدین بزن 90

هین بر آر از شرق سیف‌الله را ** گرم کن زان شرق این درگاه را

برف را خنجر زند آن آفتاب ** سیلها ریزد ز کهها بر تراب

زانک لا شرقیست و لا غربیست او ** با منجم روز و شب حربیست او

که چرا جز من نجوم بی‌هدی ** قبله کردی از لیمی و عمی

تا خوشت ناید مقال آن امین ** در نبی که لا احب الا فلین 95

از قزح در پیش مه بستی کمر ** زان همی رنجی ز وانشق القمر

منکری این را که شمس کورت ** شمس پیش تست اعلی‌مرتبت

از ستاره دیده تصریف هوا ** ناخوشت آید اذا النجم هوی

خود مثرتر نباشد مه ز نان ** ای بسا نان که ببرد عرق جان

خود مثرتر نباشد زهره زآب ** ای بسا آبا که کرد او تن خراب 100

مهر آن در جان تست و پند دوست ** می‌زند بر گوش تو بیرون پوست

پند ما در تو نگیرد ای فلان ** پند تو در ما نگیرد هم بدان

جز مگر مفتاح خاص آید ز دوست ** که مقالید السموات آن اوست

این سخن هم‌چون ستاره‌ست و قمر ** لیک بی‌فرمان حق ندهد اثر

این ستاره‌ی بی‌جهت تاثیر او ** می‌زند بر گوشهای وحی‌جو 105

کی بیایید از جهت تا بی‌جهات ** تا ندراند شما را گرگ مات

آنچنان که لمعه‌ی درپاش اوست ** شمس دنیا در صفت خفاش اوست

هفت چرخ ازرقی در رق اوست ** پیک ماه اندر تب و در دق اوست

زهره چنگ مسله در وی زده ** مشتری با نقد جان پیش آمده

در هوای دستبوس او زحل ** لیک خود را می‌نبیند از محل 110