-
گفت ای یاران حقم الهام داد ** مر ضعیفی را قوی رایی فتاد
- Tavşan, “Dostlar, Hak bana ilham etti. Hakikaten zayıf birisi, kuvvetli bir rye ve tedbire nail oldu.
-
آن چه حق آموخت مر زنبور را ** آن نباشد شیر را و گور را
- Hakk’ın arıya öğrettiğini, aslan ve ejderha bilemez.
-
خانهها سازد پر از حلوای تر ** حق بر او آن علم را بگشاد در 1010
- Arı, teritaze balla dolu petekler yapar. Tanrı, ona, o ilimde kapı açtı.
-
آن چه حق آموخت کرم پیله را ** هیچ پیلی داند آن گون حیله را
- Hakk’ın, ipekböceğine öğrettiğini hiçbir fil bilir mi?
-
آدم خاکی ز حق آموخت علم ** تا به هفتم آسمان افروخت علم
- Toprağa mensup insan Hak’tan ilim öğrendi ve o bilgi ile yedinci kat göğe kadar bütün âlemi aydınlattı;
-
نام و ناموس ملک را در شکست ** کوری آن کس که در حق درشک است
- Tanrı’ya şüphe eden kişinin körlüğüne rağmen meleklerin adını, sanını unutturdu;
-
زاهد چندین هزاران ساله را ** پوز بندی ساخت آن گوساله را
- Altı yüz bin yıllık zahidin, o buzağının ağzını bağladı;
-
تا نتاند شیر علم دین کشید ** تا نگردد گرد آن قصر مشید 1015
- Bu suretle din bilgisi sütünü emmesine, o yüce ve sağlam köşkün etrafında dönüp dolaşmasına mâni oldu.
-
علمهای اهل حس شد پوز بند ** تا نگیرد شیر ز آن علم بلند
- Duygu ehlinin, yalnız zâhire itibar edenlerin bilgileri, o yüce bilgiden süt emenler için ağız bağıdır.
-
قطرهی دل را یکی گوهر فتاد ** کان به دریاها و گردونها نداد
- Gönül katresine bir inci düştü ki o inci denizlere; feleklere bile verilmemiştir.
-
چند صورت آخر ای صورت پرست ** جان بیمعنیت از صورت نرست
- Ey surete tapan! Niceye dek suret kaygısı? Senin manasız canın suretten kurtulmadı gitti.
-
گر به صورت آدمی انسان بدی ** احمد و بو جهل خود یکسان بدی
- Eğer insan, suretle insan olsaydı Ahmed’le Ebucehil müsavi olurdu.
-
نقش بر دیوار مثل آدم است ** بنگر از صورت چه چیز او کم است 1020
- Duvar üstüne yapılan insan resmi de insana benzer. Bak, sûret bakımından nesi eksik*
-
جان کم است آن صورت با تاب را ** رو بجو آن گوهر کمیاب را
- O parlak resmin yalnız canı noksan. Yürü, o nadir bulunur cevheri ara;
-
شد سر شیران عالم جمله پست ** چون سگ اصحاب را دادند دست
- Eshab-ı Kehf’in köpeğine el verilince, dünyadaki bütün aslanların başları alçaldı.
-
چه زیان استش از آن نقش نفور ** چون که جانش غرق شد در بحر نور
- Canı, nur denizinde gark olduktan sonra ona, kötü ve çirkin suretin ne ziyanı var?
-
وصف صورت نیست اندر خامهها ** عالم و عادل بود در نامهها
- Kalemler sureti övmezler. Kitaplara da adamın suretine ait vasıflar değil, “âlim, adalet sahibi” gibi zatına ait vasıflar yazılır.
-
عالم و عادل همه معنی است بس ** کش نیابی در مکان و پیش و پس 1025
- Bilgi ve adalet sahibi… Hep manadır, onları önde, artta, bir yerde bulamazsın,
-
میزند بر تن ز سوی لامکان ** مینگنجد در فلک خورشید جان
- Zata ait sıfatlar Lâmekân elinden cana şûle vermektedir, can güneşi, göklere sığamaz” dedi.
-
ذکر دانش خرگوش و بیان فضیلت و منافع دانستن
- Tavşanın bilgisi, bilginin fazileti ve faydaları
-
این سخن پایان ندارد هوش دار ** گوش سوی قصهی خرگوش دار
- Bu sözün sonu yoktur. Kulak ver, tavşan hikâyesini anla!
-
گوش خر بفروش و دیگر گوش خر ** کاین سخن را در نیابد گوش خر
- Eşekkulağını sat, başka bir kulak al ki bu sözü eşekkulağı anlayamaz!
-
رو تو روبه بازی خرگوش بین ** مکر و شیر اندازی خرگوش بین
- Yürü, tavşanın tilki gibi kurnazlığına bak, onun düşüncesini ve aslanı mağlup edişini gör!
-
خاتم ملک سلیمان است علم ** جمله عالم صورت و جان است علم 1030
- Bilgi, Süleyman mülkünün hâtemidir; bütün âlem cesettir, ilim candır.
-
آدمی را زین هنر بیچاره گشت ** خلق دریاها و خلق کوه و دشت
- Bu hüner yüzünden denizlerin, dağların, ovaların mahlûkatı, insanoğluna karşı âciz kalmıştır.
-
زو پلنگ و شیر ترسان همچو موش ** زو نهنگ و بحر در صفرا و جوش
- O yüzden kaplan, aslan; fare gibi korkmaktadır. O yüzden ovada, dağda bütün vahşi hayvanlar gizlenmişlerdir.
-
زو پری و دیو ساحلها گرفت ** هر یکی در جای پنهان جا گرفت
- O yüzden periler, şeytanlar, kenarı boylamışlar, her biri gizli bir yerde mekân tutmuşlardır.
-
آدمی را دشمن پنهان بسی است ** آدمی با حذر عاقل کسی است
- İnsanoğlunun gizli düşmanı çoktur. İhtiyata riayet eden kişi, akıllıdır.
-
خلق پنهان زشتشان و خوبشان ** میزند در دل بهر دم کوبشان 1035
- Bizden gizli; güzel, çirkin, nice mahlûkat vardır ki onlar, daima gönül kapısının çalıp dururlar.
-
بهر غسل ار در روی در جویبار ** بر تو آسیبی زند در آب خار
- Yıkanmak için dereye girince derenin dibindeki diken sana zarar verir;
-
گر چه پنهان خار در آب است پست ** چون که در تو میخلد دانی که هست
- Gerçi diken suyun dibinde gizlidir, fakat sana batınca mevcudiyetini anlarsın.
-
خار خار وحیها و وسوسه ** از هزاران کس بود نی یک کسه
- Vahiy ve vesveselerin ıstırapları, binlerce kişiden gelir, bir kişiden değil.
-
باش تا حسهای تو مبدل شود ** تا ببینیشان و مشکل حل شود
- Şüphe ediyorsan sabret, duyguların değişince onları görürsün, müşkül hallolur;
-
تا سخنهای کیان رد کردهای ** تا کیان را سرور خود کردهای 1040
- O vakit kimlerin sözlerini reddetmişsin, kimleri kendine ulu eylemişsin, görürsün.
-
باز طلبیدن نخجیران از خرگوش سر اندیشهی او را
- Av hayvanlarının tekrar tavşanın sırrını ve düşüncesini araştırmaları
-
بعد از آن گفتند کای خرگوش چست ** در میان آر آن چه در ادراک تست
- Ondan sonra dediler ki: “Ey çevik tavşan! Aklındakini meydana çıkar!
-
ای که با شیری تو در پیچیدهای ** باز گو رایی که اندیشیدهای
- Ey bir aslanla pençeleşen, kavgaya girişen, düşündüğün şeyi söyle!
-
مشورت ادراک و هشیاری دهد ** عقلها مر عقل را یاری دهد
- Danışmak, insana anlayış ve akıl verir; akıllar da akıllara yardım eder.
-
گفت پیغمبر بکن ای رایزن ** مشورت کالمستشار موتمن
- Peygamber “ Ey tedbir sahibi, danış ki kendisiyle danışılan kişi emindir” dedi.
-
منع کردن خرگوش راز را از ایشان
- Tavşanın, sırrını onlardan gizlemesi
-
گفت هر رازی نشاید باز گفت ** جفت طاق آید گهی گه طاق جفت 1045
- Tavşan, “Her sır söylenemez, gâh çift dersin, tek olur; gâh tek dersin, çift çıkar!
-
از صفا گر دم زنی با آینه ** تیره گردد زود با ما آینه
- Aynanın berraklığını, yüzüne karşı översen nefesinden ayna çabucak buğulanır, bulanır, bizi göstermez olur.
-
در بیان این سه کم جنبان لبت ** از ذهاب و از ذهب وز مذهبت
- Şu üç şey hakkında dudağını kıpırdatma: Gittiğin yol, paran, bir de mezhebin.
-
کین سه را خصم است بسیار و عدو ** در کمینت ایستد چون داند او
- Çünkü bu üçünün de düşmanı çoktur. Düşman bildi mi, sana pusu kurar.
-
ور بگویی با یکی دو الوداع ** کل سر جاوز الاثنین شاع
- Bir iki kimseye söyledin mi, artık o sırra veda et. İki kişiyi aşan, bir başkasına da söylenen her sır, yayılır.
-
گر دو سه پرنده را بندی به هم ** بر زمین مانند محبوس از الم 1050
- İki üç kuşu birbirine bağlasan elem içinde yerde mahpus kalırlar.
-
مشورت دارند سرپوشیده خوب ** در کنایت با غلط افکن مشوب
- Üstü örtülü, güzel bir tarzda, kurtulmak için konuşur, danışırlar. Danışmaları, görenleri yanıltacak şekilde kinayelerledir.
-
مشورت کردی پیمبر بسته سر ** گفته ایشانش جواب و بیخبر
- Peygamber, kapalı bir tarzda meşveret ederdi. Eshap cevap verir, düşman haberdar olmazdı.
-
در مثالی بسته گفتی رای را ** تا نداند خصم از سر پای را
- Düşman, baştan ayağı bilmesin, bir şeyi sezmesin diye reyini kapalı misalle söylerdi.
-
او جواب خویش بگرفتی از او ** وز سؤالش مینبردی غیر بو
- Bu misalle muradını anlatmış olurdu. Ağyar sualinden bir koku bile duymaz, hiçbir şey anlamazdı” dedi.
-
قصهی مکر خرگوش
- Tavşanın aslana oyun edip onunla başa çıkması
-
ساعتی تاخیر کرد اندر شدن ** بعد از آن شد پیش شیر پنجه زن 1055
- Tavşan, aslana gitmede biraz gecikti, sonra pençesi kuvvetli aslanın yanına gitti.
-
ز آن سبب کاندر شدن او ماند دیر ** خاک را میکند و میغرید شیر
- Aslan, tavşan gecikti diye pençesiyle toprağı kazmakta, kükremekteydi:
-
گفت من گفتم که عهد آن خسان ** خام باشد خام و سست و نارسان
- “Ben, o alçakların ahdi hamdır, ham, ahitleri kötüdür, sözlerinde durmazlar demiştim.