-
قصهی رنجور و رنجوری بخواند ** بعد از آن در پیش رنجورش نشاند
- Padişah, hastayı ve hastalığını anlatıp sonra onu hastanın yanına götürdü.
-
رنگ رو و نبض و قاروره بدید ** هم علاماتش هم اسبابش شنید
- Hekim, hastanın yüzünü görüp, nabzını sayıp, idrarını muayene etti. Hastalığının ârazını ve sebeplerini de dinledi.
-
گفت هر دارو که ایشان کردهاند ** آن عمارت نیست ویران کردهاند
- Dedi ki: “Öbür hekimlerin çeşitli tedavileri, tamir değil; büsbütün harap etmişler.
-
بیخبر بودند از حال درون ** أستعیذ الله مما یفترون 105
- Onlar, iç ahvalinden haberdar değildirler. Körlüklerinden hepsinin aklı dışarıda.”
-
دید رنج و کشف شد بر وی نهفت ** لیک پنهان کرد و با سلطان نگفت
- Hekim, hastalığı gördü, gizli şey ona açıldı. Fakat onu gizledi ve sultana söylemedi.
-
رنجش از صفرا و از سودا نبود ** بوی هر هیزم پدید آید ز دود
- Hastalığı safra ve sevdadan değildi. Her odunun kokusu, dumanından meydana çıkar.
-
دید از زاریش کو زار دل است ** تن خوش است و او گرفتار دل است
- İnlemesinden gördü ki, o gönül hastasıdır. Vücudu afiyettedir ama o, gönle tutulmuştur.
-
عاشقی پیداست از زاری دل ** نیست بیماری چو بیماری دل
- Âşıklık gönül iniltisinden belli olur, hiçbir hastalık gönül hastalığı gibi değildir.
-
علت عاشق ز علتها جداست ** عشق اصطرلاب اسرار خداست 110
- Âşığın hastalığı bütün hastalıklardan ayrıdır. Aşk, Tanrı sırlarının usturlâbıdır.
-
عاشقی گر زین سر و گر ز ان سر است ** عاقبت ما را بدان سر رهبر است
- Âşıklık, ister o cihetten olsun, ister bu cihetten... Akıbet bizim için o tarafa kılavuzdur.
-
هر چه گویم عشق را شرح و بیان ** چون به عشق آیم خجل گردم از آن
- Aşkı şerh etmek ve anlatmak için ne söylersem söyleyeyim... Asıl aşka gelince o sözlerden mahcup olurum.
-
گر چه تفسیر زبان روشنگر است ** لیک عشق بیزبان روشنتر است
- Dilin tefsiri gerçi pek aydınlatıcıdır, fakat dile düşmeyen aşk daha aydındır.
-
چون قلم اندر نوشتن میشتافت ** چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت
- Çünkü kalem, yazmada koşup durmaktadır, ama aşk bahsine gelince; çatlar, âciz kalır.
-
عقل در شرحش چو خر در گل بخفت ** شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت 115
- Aşkın şerhinde akıl, çamura saplanmış eşek gibi yattı kaldı. Aşkı, âşıklığı yine aşk şerh etti.
-
آفتاب آمد دلیل آفتاب ** گر دلیلت باید از وی رو متاب
- Güneşin vücuduna delil, yine güneştir. Sana delil lâzımsa güneşten yüz çevirme.
-
از وی ار سایه نشانی میدهد ** شمس هر دم نور جانی میدهد
- Gerçi gölgede güneşin varlığından bir nişan verir, fakat asıl güneş her an can nuru bahşeyler.
-
سایه خواب آرد ترا همچون سمر ** چون بر آید شمس انشق القمر
- Gölge sana gece misali gibi uyku getirir. Ama güneş doğuverince ay yarılır (nuru görünmez olur).
-
خود غریبی در جهان چون شمس نیست ** شمس جان باقیی کش امس نیست
- Zaten cihanda güneş gibi misli bulunmaz bir şey yoktur. Baki olan can güneşi öyle bir güneştir ki, asla gurub etmez.
-
شمس در خارج اگر چه هست فرد ** میتوان هم مثل او تصویر کرد 120
- Güneş, gerçi tektir, fakat onun mislini tasvir etmek mümkündür.
-
شمس جان کاو خارج آمد از اثیر ** نبودش در ذهن و در خارج نظیر
- Ama kendisinden esîr var olan güneş, öyle bir güneştir ki, ona zihinde de, dışarda da benzer olamaz.
-
در تصور ذات او را گنج کو ** تا در آید در تصور مثل او
- Nerede tasavvurda onun sığacağı bir yer ki misli tasvir edilebilsin!
-
چون حدیث روی شمس الدین رسید ** شمس چارم آسمان سر در کشید
- Şemseddin’in sözü gelince dördüncü kat göğün güneşi başını çekti, gizlendi.
-
واجب آید چون که آمد نام او ** شرح کردن رمزی از انعام او
- Onun adı anılınca ihsanlarından bir remzi anlatmak vacip oldu.
-
این نفس جان دامنم بر تافته ست ** بوی پیراهان یوسف یافته ست 125
- Can, şu anda eteğimi çekiyor. Yusuf’un gömleğinden koku almış!
-
از برای حق صحبت سالها ** باز گو حالی از آن خوش حالها
- “Yıllarca süren sohbet hakkı için o güzel hallerden tekrar bir hali söyle, anlat.
-
تا زمین و آسمان خندان شود ** عقل و روح و دیده صد چندان شود
- Ki yer, gök gülsün, sevinsin. Akıl, ruh ve göz de yüz derece daha fazla sevince, neşeye dalsın” (diyor).
-
لا تکلفنی فإنی فی الفنا ** کلت أفهامی فلا أحصی ثنا
- “Beni külfete sokma, çünkü ben şimdi yokluktayım. Zihnim durakladı, onu övmekten âcizim.
-
کل شیء قاله غیر المفیق ** إن تکلف أو تصلف لا یلیق
- Ayık olmayan kişinin her söylediği söz -dilerse tekellüfe düşsün, dilerse haddinden fazla zarafet satmaya kalkışsın- yaraşır söz değildir.
-
من چه گویم یک رگم هشیار نیست ** شرح آن یاری که او را یار نیست 130
- Eşi bulunmayan o sevgilinin vasfına dair ne söyleyeyim ki bir damarım bile ayık değil!
-
شرح این هجران و این خون جگر ** این زمان بگذار تا وقت دگر
- Bu ayrılığın, bu ciğer kanının şerhini şimdi geç, başka bir zamana kadar bunu bırak!”
-
قال أطعمنی فإنی جائع ** و اعتجل فالوقت سیف قاطع
- (Can) dedi ki: “Beni doyur, çünkü ben açım. Çabuk ol çünkü vakit keskin bir kılıçtır.
-
صوفی ابن الوقت باشد ای رفیق ** نیست فردا گفتن از شرط طریق
- Ey yoldaş, ey arkadaş! Sûfî, vakit oğludur (bulunduğu vaktin iktizasına göre iş görür). “Yarın” demek yol şartlarından değildir.
-
تو مگر خود مرد صوفی نیستی ** هست را از نسیه خیزد نیستی
- Sen yoksa sûfî bir er değil misin? Vara, veresiyeden yokluk gelir”.
-
گفتمش پوشیده خوشتر سر یار ** خود تو در ضمن حکایت گوش دار 135
- Ona dedim ki: “Sevgilinin sırlarını gizli kapaklı geçmek daha hoştur. Sen, artık hikâyelere kulak ver, işi onlardan anla!
-
خوشتر آن باشد که سر دلبران ** گفته آید در حدیث دیگران
- Dilbere ait sırların, başkalarına ait sözler içinde söylenmesi daha hoştur.”
-
گفت مکشوف و برهنه گوی این ** آشکارا به که پنهان ذکر دین
- O, “Bunu apaçık söyle ki dini açık olarak anmak… Gizli anmaktan iyidir.
-
پرده بردار و برهنه گو که من ** مینخسبم با صنم با پیرهن
- Perdeyi kaldır ve açıkça söyle ki ben, güzelle gömlekli olarak yatmam” dedi.
-
گفتم ار عریان شود او در عیان ** نی تو مانی نی کنارت نی میان
- Dedim ki: “O apaçık soyunur, çırılçıplak bir hale gelirse ne sen kalırsın, ne kucağın kalır, ne belin!
-
آرزو میخواه لیک اندازه خواه ** بر نتابد کوه را یک برگ کاه 140
- İste ama derecesine göre iste; bir otun, bir dağı çekmeye kudreti yoktur.
-
آفتابی کز وی این عالم فروخت ** اندکی گر پیش آید جمله سوخت
- Bu âlemi aydınlatan güneş, bir parçacık yaklaştı mı, her şey yandı gitti!
-
فتنه و آشوب و خونریزی مجوی ** بیش از این از شمس تبریزی مگوی
- Fitneyi, kargaşalığı ve kan dökücülüğü araştırma, Şems-i Tebrizî’den bundan fazla bahsetme.
-
این ندارد آخر از آغاز گوی ** رو تمام این حکایت باز گوی
- Bunun sonu yoktur; sen yine hikâyeye başla, onu tamamlamana bak.
-
خلوت طلبیدن آن ولی از پادشاه جهت دریافتن رنج کنیزک
- O velinin, halayığın hastalığını anlamak için padişahtan halayıkla halvet olmayı dilemesi
-
گفت ای شه خلوتی کن خانه را ** دور کن هم خویش و هم بیگانه را
- (Hekim) dedi ki: “Ey padişah, evi halvet et, yakını da uzaklaştır.
-
کس ندارد گوش در دهلیزها ** تا بپرسم زین کنیزک چیزها 145
- Köşeden, bucaktan kimse kulak vermesin de ben bu cariyecikten bir şeyler sorayım.”
-
خانه خالی ماند و یک دیار نی ** جز طبیب و جز همان بیمار نی
- Oda boşaldı, Hekim ile hastadan başka kimsecikler kalmadı.
-
نرم نرمک گفت شهر تو کجاست ** که علاج اهل هر شهری جداست
- Hekim tatlılıkla, yumuşak yumuşak dedi ki: “Memleketin neresi? Çünkü her memleket halkının ilâcı başka başkadır.
-
و اندر آن شهر از قرابت کیستت ** خویشی و پیوستگی با چیستت
- O memlekette akrabandan kimler var? Kime yakınsınız; neye bağlısın?
-
دست بر نبضش نهاد و یک به یک ** باز میپرسید از جور فلک
- Elini kızın nabzına koyup birer birer felekten çektiği cevir ve meşakkati soruyordu.
-
چون کسی را خار در پایش جهد ** پای خود را بر سر زانو نهد 150
- Bir adamın ayağına diken batınca ayağını dizi üstüne kor.
-
وز سر سوزن همیجوید سرش ** ور نیابد میکند با لب ترش
- İğne ucu ile diken başını arar durur, bulamazsa orasını dudağı ile ıslatır.