جبر چه بود بستن اشکسته را ** یا بپیوستن رگی بگسسته را

چون در این ره پای خود نشکسته‌‌ای ** بر که می‌‌خندی چه پا را بسته‌‌ای‌‌

و آن که پایش در ره کوشش شکست ** در رسید او را براق و بر نشست‌‌

حامل دین بود او محمول شد ** قابل فرمان بد او مقبول شد

تا کنون فرمان پذیرفتی ز شاه ** بعد از این فرمان رساند بر سپاه‌‌ 1075

تا کنون اختر اثر کردی در او ** بعد از این باشد امیر اختر او

گر ترا اشکال آید در نظر ** پس تو شک داری در انشق القمر

تازه کن ایمان نه از گفت زبان ** ای هوا را تازه کرده در نهان‌‌

تا هوا تازه ست ایمان تازه نیست ** کاین هوا جز قفل آن دروازه نیست‌‌

کرده‌‌ای تاویل حرف بکر را ** خویش را تاویل کن نی ذکر را 1080

بر هوا تاویل قرآن می‌‌کنی ** پست و کژ شد از تو معنی سنی‌‌

زیافت تاویل رکیک مگس‌‌

آن مگس بر برگ کاه و بول خر ** همچو کشتی‌‌بان همی‌‌افراشت سر

گفت من دریا و کشتی خوانده‌‌ام ** مدتی در فکر آن می‌‌مانده‌‌ام‌‌

اینک این دریا و این کشتی و من ** مرد کشتیبان و اهل و رایزن‌‌

بر سر دریا همی‌‌راند او عمد ** می‌‌نمودش آن قدر بیرون ز حد 1085

بود بی‌‌حد آن چمین نسبت بدو ** آن نظر که بیند آن را راست کو

عالمش چندان بود کش بینش است ** چشم چندین بحر هم چندینش است‌‌

صاحب تاویل باطل چون مگس ** وهم او بول خر و تصویر خس‌‌

گر مگس تاویل بگذارد به رای ** آن مگس را بخت گرداند همای‌‌

آن مگس نبود کش این عبرت بود ** روح او نی در خور صورت بود 1090

تولیدن شیر از دیر آمدن خرگوش‌‌

همچو آن خرگوش کاو بر شیر زد ** روح او کی بود اندر خورد قد

شیر می‌‌گفت از سر تیزی و خشم ** کز ره گوشم عدو بر بست چشم‌‌

مکرهای جبریانم بسته کرد ** تیغ چوبینشان تنم را خسته کرد

زین سپس من نشنوم آن دمدمه ** بانگ دیوان است و غولان آن همه‌‌

بردران ای دل تو ایشان را مه‌‌ایست ** پوستشان بر کن کشان جز پوست نیست‌‌ 1095

پوست چه بود گفتهای رنگ رنگ ** چون زره بر آب کش نبود درنگ‌‌

این سخن چون پوست و معنی مغز دان ** این سخن چون نقش و معنی همچو جان‌‌

پوست باشد مغز بد را عیب پوش ** مغز نیکو را ز غیرت غیب پوش‌‌

چون قلم از باد بد دفتر ز آب ** هر چه بنویسی فنا گردد شتاب‌‌

نقش آب است ار وفا جویی از آن ** باز گردی دستهای خود گزان‌‌ 1100

باد در مردم هوا و آرزوست ** چون هوا بگذاشتی پیغام هوست‌‌

خوش بود پیغامهای کردگار ** کاو ز سر تا پای باشد پایدار

خطبه‌‌ی شاهان بگردد و آن کیا ** جز کیا و خطبه‌‌های انبیا

ز آن که بوش پادشاهان از هواست ** بار نامه‌‌ی انبیا از کبریاست‌‌

از درمها نام شاهان بر کنند ** نام احمد تا ابد بر می‌‌زنند 1105

نام احمد نام جمله انبیاست ** چون که صد آمد نود هم پیش ماست‌‌

هم در بیان مکر خرگوش‌‌

در شدن خرگوش بس تاخیر کرد ** مکر را با خویشتن تقریر کرد

در ره آمد بعد تاخیر دراز ** تا به گوش شیر گوید یک دو راز

تا چه عالمهاست در سودای عقل ** تا چه با پهناست این دریای عقل‌‌

صورت ما اندر این بحر عذاب ** می‌‌دود چون کاسه‌‌ها بر روی آب‌‌ 1110

تا نشد پر بر سر دریا چو طشت ** چون که پر شد طشت در وی غرق گشت‌‌

عقل پنهان است و ظاهر عالمی ** صورت ما موج یا از وی نمی‌‌

هر چه صورت می وسیلت سازدش ** ز آن وسیلت بحر دور اندازدش‌‌

تا نبیند دل دهنده‌‌ی راز را ** تا نبیند تیر دور انداز را

اسب خود را یاوه داند وز ستیز ** می‌‌دواند اسب خود در راه تیز 1115

اسب خود را یاوه داند آن جواد ** و اسب خود او را کشان کرده چو باد

در فغان و جستجو آن خیره‌‌سر ** هر طرف پرسان و جویان دربدر

کان که دزدید اسب ما را کو و کیست ** این که زیر ران تست ای خواجه چیست‌‌

آری این اسب است لیک این اسب کو ** با خود آ ای شهسوار اسب جو

جان ز پیدایی و نزدیکی است گم ** چون شکم پر آب و لب خشکی چو خم‌‌ 1120