عاشقی پیداست از زاری دل ** نیست بیماری چو بیماری دل‌‌

علت عاشق ز علتها جداست ** عشق اصطرلاب اسرار خداست‌‌ 110

عاشقی گر زین سر و گر ز ان سر است ** عاقبت ما را بدان سر رهبر است‌‌

هر چه گویم عشق را شرح و بیان ** چون به عشق آیم خجل گردم از آن‌‌

گر چه تفسیر زبان روشن‌‌گر است ** لیک عشق بی‌‌زبان روشن‌‌تر است‌‌

چون قلم اندر نوشتن می‌‌شتافت ** چون به عشق آمد قلم بر خود شکافت‌‌

عقل در شرحش چو خر در گل بخفت ** شرح عشق و عاشقی هم عشق گفت‌‌ 115

آفتاب آمد دلیل آفتاب ** گر دلیلت باید از وی رو متاب‌‌

از وی ار سایه نشانی می‌‌دهد ** شمس هر دم نور جانی می‌‌دهد

سایه خواب آرد ترا همچون سمر ** چون بر آید شمس انشق القمر

خود غریبی در جهان چون شمس نیست ** شمس جان باقیی کش امس نیست‌‌

شمس در خارج اگر چه هست فرد ** می‌‌توان هم مثل او تصویر کرد 120

شمس جان کاو خارج آمد از اثیر ** نبودش در ذهن و در خارج نظیر

در تصور ذات او را گنج کو ** تا در آید در تصور مثل او

چون حدیث روی شمس الدین رسید ** شمس چارم آسمان سر در کشید

واجب آید چون که آمد نام او ** شرح کردن رمزی از انعام او

این نفس جان دامنم بر تافته ست ** بوی پیراهان یوسف یافته ست‌‌ 125

از برای حق صحبت سالها ** باز گو حالی از آن خوش حالها

تا زمین و آسمان خندان شود ** عقل و روح و دیده صد چندان شود

لا تکلفنی فإنی فی الفنا ** کلت أفهامی فلا أحصی ثنا

کل شی‌‌ء قاله غیر المفیق ** إن تکلف أو تصلف لا یلیق‌‌

من چه گویم یک رگم هشیار نیست ** شرح آن یاری که او را یار نیست‌‌ 130

شرح این هجران و این خون جگر ** این زمان بگذار تا وقت دگر

قال أطعمنی فإنی جائع ** و اعتجل فالوقت سیف قاطع‌‌

صوفی ابن الوقت باشد ای رفیق ** نیست فردا گفتن از شرط طریق‌‌

تو مگر خود مرد صوفی نیستی ** هست را از نسیه خیزد نیستی‌‌

گفتمش پوشیده خوشتر سر یار ** خود تو در ضمن حکایت گوش دار 135

خوشتر آن باشد که سر دلبران ** گفته آید در حدیث دیگران‌‌

گفت مکشوف و برهنه گوی این ** آشکارا به که پنهان ذکر دین‌‌

پرده بردار و برهنه گو که من ** می‌‌نخسبم با صنم با پیرهن‌‌

گفتم ار عریان شود او در عیان ** نی تو مانی نی کنارت نی میان‌‌

آرزو می‌‌خواه لیک اندازه خواه ** بر نتابد کوه را یک برگ کاه‌‌ 140

آفتابی کز وی این عالم فروخت ** اندکی گر پیش آید جمله سوخت‌‌

فتنه و آشوب و خون‌‌ریزی مجوی ** بیش از این از شمس تبریزی مگوی‌‌

این ندارد آخر از آغاز گوی ** رو تمام این حکایت باز گوی‌‌

خلوت طلبیدن آن ولی از پادشاه جهت دریافتن رنج کنیزک‌‌

گفت ای شه خلوتی کن خانه را ** دور کن هم خویش و هم بیگانه را

کس ندارد گوش در دهلیزها ** تا بپرسم زین کنیزک چیزها 145

خانه خالی ماند و یک دیار نی ** جز طبیب و جز همان بیمار نی‌‌

نرم نرمک گفت شهر تو کجاست ** که علاج اهل هر شهری جداست‌‌

و اندر آن شهر از قرابت کیستت ** خویشی و پیوستگی با چیستت‌‌

دست بر نبضش نهاد و یک به یک ** باز می‌‌پرسید از جور فلک‌‌

چون کسی را خار در پایش جهد ** پای خود را بر سر زانو نهد 150

وز سر سوزن همی‌‌جوید سرش ** ور نیابد می‌‌کند با لب ترش‌‌

خار در پا شد چنین دشوار یاب ** خار در دل چون بود واده جواب‌‌

خار در دل گر بدیدی هر خسی ** دست کی بودی غمان را بر کسی‌‌

کس به زیر دم خر خاری نهد ** خر نداند دفع آن بر می‌‌جهد

بر جهد و ان خار محکمتر زند ** عاقلی باید که خاری بر کند 155

خر ز بهر دفع خار از سوز و درد ** جفته می‌‌انداخت صد جا زخم کرد

آن حکیم خارچین استاد بود ** دست می‌‌زد جا به جا می‌‌آزمود

ز ان کنیزک بر طریق داستان ** باز می‌‌پرسید حال دوستان‌‌